inngangsorð og síðani verður gestafyrilestur við donsku Jonnu Louis Jensen professara. Tá er komið á mál og sjálv handanin av ársins sømdargávu kann fara fram. Á hundrað ára degi Kristians, sum leggur navn [...] fyrilestrar á Føroyamálsdeildini á Fróðskaparsetrinum. Norðmaðurin Trygve Skomedal fer at røða um føroyskt kvæðamál og føroyska málsøgu. Skomedal er professari í Oslo. Seinna fyrilesturin henda fyrrapartin
seg er til staðar í dagligu talu okkara, í orðabókum og øðrum keldum til mál og málnýtslu og í tilvitsku okkara um føroyskt mál yvirhøvur. Tað er ogn okkara at eiga altíð, og at vit virðismeta tann arvin [...] málsins løgdu til brots, var kunnleikastøðið um Føroyar og føroysk viðurskifti lágt, og vit kunnu í baksýni bera yvir við slíkum hugburði til føroyskt mál tá. Soleiðis er tað ikki longur, í dag er tann umberingin [...] danskar greinar og har danska málið var eins nátúrligt ella kanska meira nátúrligt í dagligari talu og føroyskt var tað. Christian Matras aftur ímóti var bygdadrongur, viðingur, sum øll vita, og hevði, longu
blaðið, sum var skrivað á føroyskum, Háskúlin, tann fyrsti skúlin, har føroyskt var føst lærugrein, og har kenslumálið var føroyskt, og annars, í víðari merking, tann tjóðskaparliga grund, sum vit framvegis [...] Føroyskt sum lærugrein Og so komi eg til ta seinastu flónna í hesum fyrilestri, Christian Ludvigs leiklut í føroyskum mentanarligum endurreisingarverki. Christian Ludvig var ein av teimum níggju, sum [...] lærararnar í Føroyum, sum hava undirvíst í føroyskum í okkara skúla. Millum teirra, sum lærdu føroyskt hjá honum, kunnu verða nevnd Maria Mikkelsen og J.H.O. Djurhuus. Bæði settu sær sjónsk spor í okkara
bert 13 ára gamal. Hann kom á Herlufsholm og tók studentsprógv í 1880. Hann las fyrst í tvey ár mál, norrønt og franskt. Hann skifti lesna og tók embætisprógv í løgfrøði í 1886. Orsøkin til skiftið [...] b. Hetta vakti hansara áhuga fyri føroyskum skriftmáli. Hann hevði roynt at læra seg at skriva føroyskt og fann, at tað var ikki so torført. Hesa tíðina plagdi hann eisini at vitja Niels Winther og konuna [...] felag fór at gerast langlívað, men tað gjørdist kortini 100 ár og kom at hava stóran týdning fyri føroyskt felagslív. Christian kom beinanvegin inn í dómsmálaráðið sum skrivari og varð seinni fulltrúi.
hátíðarhaldinum í sambandi við 100 ára dag Chr. Matras í des. 2000, hin seinna við greinum um føroyskt mál eftir Michael Barnes professara, University College London. Christian Matras, skald og málfrøðingur [...] of Scandinavian Studies við University College London, granskað og skrivað hópin av greinum um føroyskt mál. Hann kom blaðungur higar í 1965 á fimta Víkingafund (ráðstevnu fyri málfrøðingar, fornfrøðingar [...] merkingarfrøði, orðalagslæru, formlæru og málrøkt. Harumframt er ein listi við greinum hansara um føroyskt mál. Bókin er útkomin á forlagnum Novus í Oslo, sum í samstarvi við Føroya Fróðskaparfelag hevur latið
Ideologisk málrøkt?Nógv megnarfólk hava gjørt og gera eitt risaarbeiði fyri at varðveita og menna føroyskt mál. Og tey eiga allan heiður uppibornan. Øll somul. ?Sum allir idealistar lata hesi fólk seg leiða [...] halda skil á honum. ?Tann, sum vil broyta okkurt, má eisini seta sær eitt yvirskipað hugsjónarligt mál, fyri at kunna skipa sítt virki. ?Men hugsjónir kunnu eisini vera skaðiligar. Tær kunnu blinda fólk [...] málsins grundleggjandi amboðskassa: Alfabetinum. ?Í tí stóra høpinum eru hesi mistøkini ikki stór. Føroyskt livir enn sítt fríska lív. So vit hava gjørt tað mesta rætt. ?Men fyri tað er talan um mistøk. Og
sera væl. Tað minnir um føroysk viðurskifti. Sum tað skilst er hetta orsøkin til, at hann var boðin við til bókmnentadagarnar. Bókin hevur fingið góð ummæli. Hon er týdd til fleiri mál og er seld til 12 lond
framsøgumanninum. Hansara áhugamál vóru so mong: Egyptaland, islam, donsk viðurskifti, føroysk viðurskift, bókmentir, mál, átrúnaður_ Hann var framúr gløggur, vitugur, kunnugur, belestur og og í hugaheimur [...] var ættkærur sum fáur og var tað honum ein fragd at siga frá fólki sunnanfjørðs. Hann dugdi teirra mál og málsligu frábrigdi bygd úr bygd. Mong skemtisøgan var havd á lofti um ættfólkið og bygdarfólkið
tók exam. art prógv í norðurlendskum máli í 1981. Eftir tað fór hann til Íslands at lesa íslendskt mál og almenna bókmentafrøði til 1987. Síðan gekk leiðin til Australia saman við konuni Kate Sanderson [...] at týða úr íslendskum, eysturnorðurlendskum og enskum. Hann hevur eisini týtt fleiri leikir til føroyskt. Hann hevur sitið í nevndini fyri Rithøvundafelag Føroya og í starvsnevndini fyri LISA. Hann er
meira. Og sum altíð, tá ið talan er um mál, fer alt upp at flogsa. Eingin einmæltur føroyingur er til, tað er eitt. Einki nýtt er í tí. Heldur ikki í, at føroyskt er týdningarmikið sum eitt slag av einum [...] otar hann/hon føroyskan framburð á gøtudanskt, summi føroysk orð (kotuskift) og einnýtislán, og nakað av syntaks, men fá lán. Eg veit bara um eitt føroyskt lániorð í donskum, og tað er ‘grind’, sum er komið [...] ríka orðini og vendingarnar føroyskt, tí málið er dynamisk, og hin virkni málbrúkarin er nýskapandi, sum tá ið ein segði, at ‘so gavst mann upp’. Her brúkar hann sjálvandi føroyskt ‘gevast’ og danskt ‘give