Strategiskt er tað upp á fleiri mátar ørkymlandi, um føroyingar fara at samstarva við kinesiska Huawei fyri at fáa 5G. Tað meinar Mikkel Storm Jensen, sum granskar í cyberkonflikt- og strategi í danska Forsvarsakademiet, og sum eisini hevur royndir innan fregnartænastu.
Danmark hevur staðið í líknandi støðu sum Føroyar nú, tí ætlanin var á sinni at samstarva við Huawei um at útbyggja 5G-netið í Danmark. Men hetta bleiv av ongum, og danir valdu í vár heldur svenska tøknirisan, Ericsson, at standa fyri 5G infrakervinum.
Mikkel Storm Jensen hevur í hesum sambandi nógvar tankar um núverandi ætlanirnar hjá føroyingum. Tann fyrsti er spurningurin, hvørt Huawei er ein trygdarvandi ella ikki.
- Tað er torført at siga nakað ítøkiligt um tað. Danmark hevur jú frávalt Huawei, men í tí sambandi hava tað ikki verið serliga nógvar viðmerkingar um orsøkina. Tað er eingin ivi um, at Danmark hevur verið undir stórum trýsti frá USA, men telefyritøkan TDC sigur, at tað var ein kommersiell avgerð at frávelja Huawei. Annars hevur TDC ikki viðmerkt málið serliga nógv. Men í politiska kjakinum í Danmark hevur tos verið um, at mann stúrdi fyri at gera seg bundnan at kinesarum, sigur Mikkel Storm Jensen.
Vandin fyri njósning
Tað er eingin loyna, at hugburðurin hjá Vesturheiminum mótvegis Huawei í høvuðsheitum er merktur av ótta fyri óvissuni.
- Tað, sum amerikanarar siga, er, at Huawei er ein kinesisk fyritøka við kinesiskum hardware og software. Og tað kann blíva brúkt til at njósnast við. Kinesarar eru vanliga kendir fyri at vera ótrúliga aktivir innan fyri njósning, bæði við politiskum og hernaðarligum málum, men eisini móti fyritøkum, sigur Mikkel Storm Jensen.
- Tað eru fleiri meiningar um, í hvønn mun mann kann handfara tann vandan, sum er fyri njósning. Umboð fyri bretsku fregnartænastuna hava sagt, at tað meina tey væl, at mann kann handfara tað. Og danska fregnartænastan segði í sambandi við 4G eisini, at mann væl kundi handfara møguliga vandan, sigur hann.
Vit eru ikki vinir við kinesarar
Um mann velur at brúka eina kinesiska fyritøku at byggja sítt kritiska infrakervi upp, eru fleiri ting, mann skal taka atlit til, vísir danin frá Forsvarsakademiet á.
- Um mann heldur, at internetið hevur stóran týdning nú í sambandi við, hvussu fyritøkur koyra, og hvussu samfelagið virkar við 4G, so er tað bara ein veik útgáva av, hvussu tað verður við 5G, tá tað verður fult innkorporerað. Internetið grundað á 5G kemur at útgera ein enn týdningarmeiri part í framtíðarinnar samfelag, sigur Mikkel Storm Jensen.
##med2##
- So er spurningurin, um mann vil hava eitt land sum Kina til at vera ein týðandi útvegara til eins kritiska infrakervi, sigur hann og greiðir nærri frá.
- Í løtuni eru vit í einari kappingarstøðu við kinesarar, og teir eru hvørki okkara vinir ella allieraðu. Tí skal mann hugsa um, hvat tað er, mann ger, tá mann ger seg so djúpt bundnan at einum landi, sum mann kanska ikki altíð fer at vera á somu linju við. Mann má gera sær nakrar tankar um, hvat mann ger, um mann verður ósamdur við kinesararnar. Lat okkum siga, at teir hertaka Taiwan ella umhugsa at gera tað, og so er mann knappliga ikki longur vinur við kinesarar. Har kunnu vera fleiri høvi, har vit í Vesturheiminum kunnu koma í stríð við Kina ella ikki ynskja at hava so nógv við kinesisku tjóðina at gera, sigur Mikkel Storm Jensen.
- Men um alt infrakervið hjá einum landi er bundið at kinesiskari tøkni og ikki kann vera hetta fyri uttan fyri at samfelagið kann koyra, so verður tað jú ein serlig støða, sigur hann.
At stuðla Vesturheiminum
Ein annar problematikkur, sum Mikkel Storm Jensen sær við einum samstarvi við Huawei, er ein problematikkur, sum ikki hevur verið so nógv frammi. Hetta snýr seg um menningina frá 4G til 5G.
- Higartil hevur tað verið soleiðis, at internetið og teldutøkni hava verið grundað á standardir, sum í stóran mun eru mentir í Vesturheiminum, serliga í USA, sigur hann og kemur við einari samanbering:
- At okkara teldur kunnu tosa saman er líka sum at tokini kunnu koyra á jarnbreytini. Og tað er rættiliga týðandi, hvør tað er, sum avger, hvussu breiðar jarnbreytirnar skulu vera, og um mann mátar í metrum ella tummum. Tað eru nakrir altjóða standardir og menning, sum higartil hevur verið grundað á tøkni frá Vesturheiminum. Um mann letur kinesarar verða teir førandi í hesum, so sleppa vit tí vesturlendska og gera okkum bundin at nøkrum øðrum standardum. Í Vesturheiminum eru vit von við, at tað eru vit, sum gera av, hvussu breiðar jarnbreytirnar skulu vera, og hvussu tokini skulu síggja út, sum koyra á teimum. Men ynskja vit í framtíðini, at kinesarar sum gera av, hvussu tað skal vera? spyr Mikkel Storm Jensen.
Framtíðarinnar tøkni fer í stóran mun verða bundið at 5G-netinum.
- Tað hevur áður ikki verið nøkur avbjóðing, tí tað hevur verið heilt natúrligt í mun til tøkniligu menningina, sum byrjaði í Englandi, men um tað verður tað kinesiska 5G, sum kemur at koyra við hesum, so verða tað kanska vit, ið koma at halsa aftaná teimum, sigur hann.
- Tí er hetta eisini ein spurningur, um vit ynskja, at framtíðarinnar tøknimenning skal liggja í Kina, ella um hon skal liggja í londum frá Vesturheiminum, nú tað verður investerað í so stórt statsligt infrakervi, sigur Mikkel Storm Jensen.
Kann fáa avleiðingar fyri fyritøkur
Hann vísir á, at tað kann gott vera, at fyritøkurnarnar í Vesturheiminum ikki eru líka langt frammi við menning av 5G sum Huawei, men at tað í sjálvum sær ikki nýtist vera orsøk at samstarva við kinesarar.
- Sum eg skilji, er eingin ivi um, at Huawei eru dugnaligir, og tí er tað freistandi, serliga tá teir koma við góðum tilboðum. Tað kann so millum annað vera tí, at teir hava so tætt samband við kinesiska statin. Men um vit í Vesturheiminum investera í 5G frá Huawei, kann tað vera, at okkara fyritøkur í Vesturheiminum ikki yvirliva í framtíðini ella fara at yvirliva á einum lægri støði. Tí er tað skiljandi, um mann heldur vil brúka pengar til eitt nú svenska Ericsson enn kinesiska Huawei, sigur Mikkel Storm Jensen og tekur saman um.
- Talan er um nógvar pengar, sum verða blakaðir á borðið, og hetta eru eisini nakrar avgerðir, sum koma at røkka langt fram í framtíðina. Hvar skulu hesir pengarnir og tann granskingin liggja? Ynskja vit, at kinesiskar fyritøkur skulu standa fyri tøknini í framtíðini, ella ynskja vit at stuðla fyritøkum í Vesturheiminum?
USA ella Kina
Viðvíkjandi njósning er tað typiska mótargumentið, at um kinesarar kunnu njósnast gjøgnum 5G, so kunnu amerikanarar eisini gera tað.
- So kann mann umhugsa, hvørjum mann helst vil spionerast av: amerikanarum ella kinesarum. Er tað munur á at gera seg bundnan av amerikanarum ella kinesarum? Eitt lítið land má mann gera upp við seg sjálvt, hvønn mann helst vil gera seg bundnan av, sigur Mikkel Storm Jensen.
- Um mann keypir frá kinesarum, er kjakið ikki, hvørt hetta er ein hóttan ella ikki. Kjakið eigur at ljóða, um mann kann handfara hóttanina, sigur hann.
