Eins og undanfarni løgmaður, Edmund Joensen, hevði sína Agnes Louis, so hevur okkara nýggi landsstýrismaður í sjálvstýrismálum ella loysingarmálum, Høgni Hoydal, eisini valt at samanbera føroysku tjóðina við eitt skip. Ein vælvald hugmynd í okkara maritima umhvørvi, sum eg eisini fari at halda meg til í hesi viðmerking.
Eftir dansin um gullkálvin í áttatiárunum kollsigldi hin føroyska skútan so álvarsliga, at føroysku myndugleikarnir sóu sær ongi onnur hyggiráð enn at biðja um eitt víðfevnandi bjargingartiltak úr Danmark. Hetta varð okkum játtað undir ávísum treytum, og vit tóku av bjaringartiltakinum. Ein av hesum treytunum var tað seinni so kenda bankamálið.
Sum tíðindamaður í Sjónvarpi Føroya valdi Høgni Hoydal at gera nakrar útgreinandi sjónvarpssendingar um júst hetta bankamálið, og sum tað eisini hegnisliga eydnaðist honum, so vanliga fólkið fekk meiri innlit í hetta annars so fløkta bankamál.
Viðmerkjast skal tó, at sjónvarpssendingarnar vóru hugsjónarliga av handahógvi merktar og at tær fiktivu myndirnar »undir borðinum«, sum skuldu vísa nærveru tíðindamansins í hølinum hjá tí loyniligu »færøgruppuni«, saman við ávísum gitingum um manglandi skjøl, góvu sendingini óhepna slagsíðu. Tað líkasum lá í luftini at ríkisfelagsskapurin hevði alla skyldina í kreppuni.
Hóast nevndu sjónvarpssendingar høvdu ávís lýtir, so vóru vit tó mong, sum fegnaðust um henda unga, órædda og eldhugaða tíðindamann, sum vísti seg at vilja til botns í politisku áttatiára sugguni. Tað varð tikið sum givið, at ein sum leggur so stóra orku í fyri at finna og avdúka eitthvørt brek í einum bjargingartiltaki, vildi við enn meiri entusiasmu leggja seg eftir at finna fram til hví tann føroyska skútan kollsigldi, og síðani royna at staðfesta ábyrgd og objektivt útgreina í hvønn mun kollsiglingin ella kreppan var atvoldarbundin til ríkisfelagsskapin.
Men tíverri, meiri kom ikki frá Høgna Hoydal um kollsiglingina. Ein populistisk sak var at enda komin, og ein uttanveltað kanning av sjálvari kollsiglingini var helst ov vandamikil og kundi krakelerað tað nationalromantiska glansbílætið av tí sakleysa føroyinginum, sum danir høvdu lokkað. Tað hevur tó ikki skortað uppá tíð ella fíggjarliga orku til at fara undir hópin av øðrum kanningum. Ríkisfelagsskapurin verður soleiðis framvegis uttan nakra grundgevandi kanning gjørdur til »prügelknabe« og einvegis ábyrgdaður fyri kreppuna og kollsiglingina av føroyska samfelagnum í áttatiárunum. Kanska er tað haðani, at Robert McBirnie hevur fingið hugskotið til sín geniala V4 jargon: »- Ja men, tað er so nógv lettari«!
Ráðandi moralurin er sostatt, at um eitt skip kollsiglir er bert neyðugt at finna eitthvørt brek við bjargingarroyndini, tí tann sum átekur sær at hjálpa til við at bjarga, stendur eftir við allari ábyrgdini av kollsiglingini. Skipari og manning verða sostatt uttan ábyrgd. Hetta er serliga galdandi um bjargingartiltakið verður eftirgjørt í sjónvarpinum, tí so kunnu øll við egnum eygum síggja hvør hevði skyldina! Tað er sjálvsagt avgerandi, at skipari og manning eru føroyingar, altso okkara egnu landsmenn, meðan teir, sum standa fyri bjargingartiltakinum, eru útlendingar, sum bara ynskja at ríka seg upp og knúlva okkum minni mentu.
Hvat við fair play? Vit føroyingar fingu í áttatiárunum óteljandi ávaringar og ábendingar frá dønum um at broyta kós, tí annars kollsigldi skútan Føroyar, men vit høvdu sett sjálvstýraran til og vistu best, eingin skuldi koma her og læra okkum nakað. At gongdin seinni gjørdist ein heilt onnur, og at vit noyddust at senda SOS til Danmarkar eftir fíggjarkreppuhjálp, ger, at vit hava eina moralska skyldu, at staðfesta í hvønn mun ríkisfelagsskapurin eigur lut í kollsiglingini, og í hvønn mun vit sjálvir, sum skipari og manning, hava ábyrgd av kollsiglingini. Ein komandi støðutakan til okkara ríkisrættarligu støðu eigur ikki at byggja á opportuna og selektivt manipulerandi fjølmiðlatøkni, men á veruleikan, sum ein uttanveltað kanning eigur at finna fram til. Tað hevði verið fair, tí tá heingja vit ikki bakara fyri smið, eins og roynt verður nú.
Regin Eikhólm
