Eyðun Klakstein og John Johannessen
úr Keypmannahavn
Tað er framvegis skiftistíðin, ið er týdningarmesta málið á dagsskránni fyri triðja samráðingarfundin um framtíðarstøðu Føroya. Fundurin verður settur í danska forsætismálaráðnum í dag klokkan 15 føroyska tíð
Fundarskráin, landsstýrið og danska stjórnin eftir drúgt brævaskifti eru vorðin samd um, er í sjey punktum. Fyrst skal fundarskráin formelt góðkennast. Síðani skal landsstýrið leggja fram broytta samráðingarútspælið og greiða frá broytingunum í tí.Tá alt hetta er gjørt byrja veruligu samráðingarnar.
Ríkisborgararætturin stendur ovast á listanum fyri samráðingarnar. Føroyingar hava fyrr kravt, at føroyingar og danir skulu varðveita javnbjóðis rættindini hjá hvørjum øðrum.
Hetta krav hevur danska stjórnin ikki kunna góðtikið við teirri grundgeving, at hetta merkir dupultur ríkisborgararættur. Stjórnin hevur víst á, at føroyingar kunnu fáa somu rættindi sum aðrir norðurlendingar í Danmark.
Hetta tilmælið hava føroyingar nú tikið til eftirtektar. Landsstýrið hevur slept kravinum um javnbjóðis ríkisborgararætt og vísir á, at tað ber til at fáa nøktandi rættindi innan norðurlendsku karmarnar. Tí kann væntast, at hetta málið verður skjótt avgreitt.
Skiftistíðin fer við nógvari tíð
Næsta málið, ið skal viðgerast, er samstarv innan umsiting og útinnan av mynduleika.
Hetta er eitt mál, ið kann taka heldur drúgva tíð á fundinum. Danir halda tað nevniliga vera ivasamt, um teir kunnu hjálpa føroyingum at umsita Føroyar, um landið gerst sjálvstøðugur statur.
Seinasti parturin punkti trý á dagsskránni, ið eru sjálvar samráðingarnar, er spurningurin um skiftistíðina. Tað er til hetta punktið, at landsstýrið hevur eitt nýtt samráðingarútspæl. Tað hevur ikki eydnast okkum at fáa fatur á útspælinum, og tí ber ikki til at siga, hvat stendur í tí.
Samstundis sum landsstýrið fleiri ferðir hevur staðfest, at danska stjórnin í eini avtalu frá juni í 1998 hevur bundið seg til at vilja samráðast við føroyingar um eina lagaliga búskaparliga skiftisskipan, heldur stjórnin fast um, at føroyingar í mesta lagi fáa eina skiftistíð á fýra ár. Tí kann væntast, at hetta verður ein spurningur, ið fer at taka langa tíð at fáa avgreiddan undir samráðingunum.
Tá liðugt er at samráðast um búskaparligu skiftistíðina, skal støðan gerast upp, og síðani er ymiskt á skánni. Tá kann væntast, at landsstýrið fer at biðja um at fáa eina frágreiðing um hernaðarmál í Føroyum áðrenn fundurin endar.
Uttanlandsnevndin er við
Áðrenn samráðingarnar skal danski forsætisráðharrin í samráð við 21 manna nevndina, fólkatingið hevur sett at fylgja samráðingunum.
Eisini landsstýrið hevur verið á fundi við løgtingsins uttanlandsnevnd, sum í gjár kom til Danmarkar saman við landsstýrinum. Uttanlandsnevndin skal fylgja samráðingunum, og eftir sjálvar samráðingarnar skal hon hava fund við landsstýrið, har landsstýrið fer at greiða frá samráðingunum, áðrenn fjølmiðlarnir sleppa fram at landsstýrinum.
Uttanlandsnevndin verður tó ikki við inni í sjálvum samráðingarhølunum. Hon fær eitt rúm nærindis fundarhølunum, og er meiningin, at embætisfólk skulu ganga ímillum og kunna nevndina so hvørt.
Uttanlandsnevndin er ikki fullmannað, tí umboðini fyri Javnaðarflokkin og Sambandsflokkurin hava noktað at vera við. Hetta hevur formaðurin fyri uttanlandsnevndina, Hergeir Nielsen, tikið til eftirtektar.
Jóannes Eidesgaard úr Javnaðarflokkinum, sum er limur í uttanlandsnevndini, verður kortini staddur á Christiansborg, tá samráðingarnar fara fram. Hann skal nevniliga saman við hinum føroyska fólkatingsliminum, Óla Breckmann úr Fólkaflokkinum, vera við sum eygleiðari til fundirnar hjá donsku Føroyanevndini.ru upplýsingar, sum eru komnir fram, eftir at tilboðini vórðu latin upp, og eftir at Landsverkfrøðingurin hevði gjørt sítt tilmæli, ið hava sannført okkum um, at J&K Petersen hevur tað besta tilboðið samanumtikið, sigur hann.
Hann vísir eisini skuldsetingini frá Meistarafelagnum frá sær, um, at við síni framferð hevur leiðslan í P/F Vágatunlinum hevur skatt umdømið hjá Byggitek.
Eitt nú verður hugsað um útalilsið um, at J&K Petersen er sterkari fíggjarliga.
? Vit hava ikki uppá nakran máta úttalað okkum negativt um nakra fyritøku.
? Júst tað, hava vit verið sera varin við. Tí hava vit brúkt orðið heildarmeting, uttan at fara í smálutir um, akkurát, hvørji viðurskifti gera seg galdandi.
? Og roknskapirir hjá feløgunum eru almennir, so teir kann ein og hvør lesa og gera sær sínar metingar av.
? Men at onnur tulkað tað negativt, kunnu vit onki gera við.
Ikki góðkent áðrenn
Men varð Byggitek ikki mett og vigað frammanundan, so at tað var ?góðkent? áðrenn tað varð boðið upp í lisitatiónina?
? Tað er tað fyri so vítt ikki. Vit fingu eitt tilmæli frá Landsverkfrøðinginum um, hvørji feløg skuldi sleppa at bjóða upp á vegirnar og tí tilmælinum fylgdu vit.
? Og tá ið tilboðini verða latin upp, vísir tað seg, at serliga tvey tilboð eru áhugaverd at koma upp á tal at gera arbeiðið.
? Talan var um tilboðið frá Byggitek og tað frá J&K Petersen.
? Tí bóðu vit tey bæði feløgini um ymsar upplýsingar og teir fingu vit.
Klæmint Weihe sigur, at tað, hann kennir til, er tað ikki óvanlig mannagongd,at kanna feløgini við teimum áhugaverdu tilboðunum nærri, tí tann, sum skal hava arbeiðið, skal veita ymsar trygdir.
? Hetta er eitt arbeiðið, sum ofta ikki verður gjørt áðrenn arbeiðini verða boðin út, tí í hesum sambandinum er tað kanska neyðugt at kanna smálutir hjá øllum feløgunum, sum bjóða, og tað er óneyðugt.
? Vit hava bara tørv á at kenna umstøðurnar hjá teimum feløgum, sum hava tey áhugaverdu tilboðini.
Nevndarformaðurin sigur, at umframt tey fíggjarligu viðurskiftini, hevur tað eisini havt stóra ávirkan á avgerðina, at Byggitek hevði valt sær E. Pihl & Søn til samstarvsfelaga, sum skuldi hava ein rættiliga týðandi leiklut í arbeiðnum.
? Vit hava alla tíðina havt tað fatan, at politiskt var tað ynskiligt at brúka so nógva føroyska arbeiðsmegi sum gjørligt.
?Hesa fatanina fingu vit bæði á stovnandi aðalfundinum hjá P/F Vágatunlinum, umframt á fundinum við løgtingslimir og á fundinum við løgtingsins vinnunevnd.
? Tí gjørdu vit av at býta byggiætlanina sundur í tvey, so at sjálvur tunnilin var í einari útbjóðing og vegirnir í einari. Og vegirnir bjóðaðu vit bara út til føroyskar arbeiðstakarar, har sluppu útlendingar ikki upp í part.
? Og tað stríðir ímóti hesum málsetninginum, at Byggitek ætlar at hava Pihl & Søn til undirarbeiðstakara, sum skal gera ein munandi part av arbeiðnum.
Klæmint Weihe sigur, at tað er ein orsøk til, at J&K Petersen liggur best fyri at fáa arbeiðið.
Hann leggur afturat, at í hesum sambandinum verður E. Pihl & Søn í Føroyum ikki mettur at verða ein føroyskur arbeiðstakari, hóast felagið er skrásett her.
?Tí vórðu teir ikki bodnir uppí lisitatiónina-tað var við vilja, leggur nevndarformaðurin afturat.
Breyt tagnarskylduna
Kæmint Weihe dylir heldur ikki fyri, at hann er rættiliga ónøgdir við leiklutin hjá Landsverkfrøðinginum í hesum málinum.
?Landsverkfrøðingurin og Vágatunnilin hava gjørt eina skrivliga avtalu um vegagerðina. ? Eftir hesi avtaluni skuldi Landsverkfrøðingurin umboða okkum í sambandi við vegagerðina. ? Hetta er ein avtala, sum varð gjørd, áðrenn løgtingslógin um tunnilin varð samtykt og hon hevur púra onki at gera við tað eftirlit, sum Landsverkfrøðingurin skal hava av sjálvum tunnilsarbeiðnum.
? Í avtaluni, sum báðir partar hava skrivað undir, stendur eisini, at partarnir hava tagnarskyldu.
? Men tíverri má eg ásanna, at Landsverkfrøðingurin hevur brotið hesa tagnarskylduna, tá ið hann úttalar seg um málið í Sosialinum í seinastuni. Og tað er ómetaliga harmiligt, heldur Klæmint Weihe.
? Men tað er henda saman tagnarskyldan, sum forðar okkum í at fara í smálutir við teimum viðurskiftum, sum tilsamans gjørdu, at vit valdu tilboðið hjá J&K Petersen framum.
? Í hesi avtaluni stendur eisini, at Landsverkfrøðingurin skal í øllum førum seta seg væl og virðiliga inn í tilfarið, so at allir upplýsingarnir koma fram í tí tilmælinum, teir góvu okkum.
?Men tá ið Landsverkfrøðingiurin mælir til, at lata Byggitek, var tað neyðugt hjá okkum at útvega okkum fleiri upplýsingar fyri at kunna taka støðu til tilmælið.
? Landsverkfrðingurin hevði nevniliga ikki útvega teir neyðugu upplýsingarnar. Sostatt mugu vit staðfesta, at ráðgevingin frá teimum var ikki nøktandi.
?Tí gjørdu vit av at fara bæði til byggifelagið við lægsta og næstlægsta tilboðnum fyri at útvega okkum teir upplýsingarnar, sum ráðgevarin skuldi havt útvegað okkum.
Klæmint Weihe vísir eisini aftur pástandinum frá Byggitek um, at eisini Landsbyggifelagið hevur verið ein ráðgevari, sum hevur mælt til, at teir skuldu fáa arbeiðið.
? Tað er ikki rætt, Landsbyggifelagið er ikki við í hesum. Tað er Landsverkfrøðingurin, sum hevur gjørt tilmælið.
Onki politiskt trýst
Hann sigur, at síðani byrjað varð uppá hesa verkætlanina, hevur vágatunnilin ongantíð havt samband við politiska valdið og hevur ongantíð merkt nakra politiska uppílegging.
? Og vit hava heldur ongi politisk harraboð fingið, nú tað er blivið politiskt rumbul burturúr hesi útbjóðingini, sigur Klæmint Veihe.
Hann sigur tó, at teir hava fingið boð um at tosa við Byggitek, men tann fundurin kann í fyrsta lagi ikki vera fyrrenn í næstu viku, tí hesa vikuna er stjórin fyri P/F Vágatunnilin burturstaddur.
Ætlandi skuldi fundurin við Byggitek longu havt verið fríggjadagin, men hann var av ongum, tí Meistarafelagið noktaði limum sínum at samráðast við okkum, sigur Klæmint Weihe.
Heldur tú, at tann fundurin fer at broyta nakað?
?Tað vita vit ikki. Tað kann vera, at upplýsingar koma fram, sum vit ikki hava havt áðrenn og sum gera, at fortreytirnar broytast.
