Politikkur vs serfrøði

Teitur Vágadal,sjúkra­røkt­ar­frøð­is­-les­andi
-----

”So sigur hægsti løgfrøð­ing­­urin í landinum!” Nøku­lunda soleiðis hava vit hoyrt løgmann úttala seg, í verju um alt málið við­víkj­andi óskilinum í Skála­fjarð­a­tunnlinum. Og nú vil løgmaður eisini fylgja til­mælinum hjá tí, og eg siteri, ”óheftu nevndini” viðvíkj­andi lønarviðurskiftunum hjá landstýrissfólki.

Egin uppskot ella serfrøðisuppskot?
Havi sagt tað fyrr og eg endurtaki tað bara: Politikk­ur er løgin! Fyrst hava vit valevni, ið lova gull og grøn­ar skógir og siga hvat skal gerast. Tað manglar ikki við loysnum, og vit fella fyri tí hvørja ferð við at velja nøku­lunda tey somu inn aftur. Hví velja vit tey, og hví gerast tey knappiliga so fantasileys, tá tey eru komin innum gáttina? Hetta eru ikki spurningar eg ætli mær at viðgerða í hesari meinginini, men heldur, hvat tað so gevur okkum. Tit kunnu bara fáa svarið beina­vegin: Óáhugaverdar, óhug­sandi og ónýskapandi pol­itikkarar. Sum ikki koma við nøkrum konkretum hug­skotum sjálvir, ið ikki fylgja tað ein skuldi trú var teirra politisku sannføring, verið hon seg høgra ella vinstra­vend. Nú skjóti eg kanska nakað breitt, men hetta er so mín fatan. Latum okkum taka nøkur dømi.

”Nýskipanir”
Tað trýtur ikki við útsøgn­um um at tað almenna er ov stórt og ineffektivt og akad­emikarar í Kóntórshavn. Ákær­ir um at er tað alment, so er tað ikki gott. Seinasta, tó óhepna dømi, er at í Tórs­havnar kommunu skal um­sitingin eisini spar­ast. Hví hon skal tað, skilji eg ikki heilt, tí at 90 % av skatta­peninginum fer beinleiðis til tænastur, ið borgarin fær gott av.
Nú vóni eg bert at hetta er sannar rationaliseringar, og ikki bert politikara fjáka­lótir, uttan nakra fakliga grund­geving. Tí at hetta er tað, vit síggja á landsplan. Sagt verður at sparast skal uttan nakra sum helst grund­geving.
Ikki megna politikkarar sjálv­ir at siga, hvar skal spar­ast.
Annika Olsen visti ikki hvar í røktini hjá teim­um eldru, tað skuldi sparast. Hon gjørdi bara eftir harraboð­um úr landstýrinum, og visti ikki um tað var sápan, klútarnir, papp­íri ella leiðarnir, ið eru ov dýrir.
Men kanska tað mest tragiska dømi um vant­andi (ný)hugsan er hjá fíggj­armálaráðharra­num. Skatt­urin skal umskip­ast verð­ur tað sagt. Vit mugu lækka skattin og ”breiðka” inn­tøkugrundarlagið hjá landi­num. Hvat so enn tað merkir?
Tí at fíggjarmálaráð­harrin veit ikki sjálvur. Hann hevur sett embætisfólkini til at koma við uppskotum.
Síðani nær er tað emb­æt­is­fólk, ið skal avgerða hvat skal setast í verk?
Er tað ikki tað vit hava valt Løg­tingi til at finna útav? Til at koma við konkretum upp­skotum í okkara stað og at útinna tey?
Um embætisfólkini skulu koma við loysnum, hvat í allari víðu verð skulu løg­tings­fólk so gera? Burtur­sæð frá at spæla við nýggjar Ipaddar? Tað funnu tey útav! At gera tað lættari fyri seg sjálvi. Og tað er ikki nøkur sparing kann eg líka heilsa og siga. Eini 40 Ipaddar kosta nógv meira enn alt papp­iri, sum verður prent­að til Løgtingsfólkini. Í áru­num ´08-10 brúkti Løgtingi eini 7-17 túsund kr/árið til prent­ingar av pappíri. So har er eingin sparing.

Samgonguslit
Og nú hevur løgmaður givið samgonguni hálvt ár til at koma við nýskipanum. Heilt erligt! Er tað nú ikki at leiðarin skal koma við visjón­um og hugskotum? Løgmað­ur er róðri fyri Føroyar og tað er hann, ið skal seta út í kósina hvar vit fara. Sjálvt um hann javnan sigur seg ikki vera løgfrøðing, so er tað hansara ábyrgd at hava og halda skil á landsins lóg­um og koma við teimum broyt­­ingum, ið hann sær neyð­­ugar. At bara blaka tað frá sær, at hann ikki er løg­­frøðingur gongur ikki. Hyggur ein í søgubøkur­nar, so var løgmaður millum tey fólk, ið dugdi lógirnar best. Upp­runaheiti var løg­søgu­maður. Hann kundi end­ur­geva tær.
Tíanverri hevur okkara løg­­maður bert havt eina visjón, og hevur tað ikki ein­gong verði nøkur serlig visjón: At halda samgonguna sam­an í mininum 4 ár. Vit hava ikki fingið nakað hugskot um nýggja skattaskipan, nýggja heilsuskipan, nýggja vinnuskipan, nýggja fiski­vinnu­skipan. Bert hvussu hann skal leiða, hvussu hann er persónliga útspilt­ur, og hvussu keðilig andstøð­an er. Tað, ið løgmaður tíanverri ikki hevur skilt, at tann krittikkur hann fær er ikki persónligur. Hann er fakligur. Løgmaður hevur fingið kritikk í kraft av sínum embæti, og tað er løgmaður, sjálvur sum hevur gjørt seg fortjentan til kritikkin. Um løgmaður ikki megnar at siga annað enn at hann er persónliga útspiltur, so hevur hann bert prógva, at hann hevur eingi mótprógv.

Kom við onkrum konkretum
Vil bara so til síðst heita á okkara landsins valdu: Kom við tykkara hugsjónum, verið seg hvat tær vera vilja. Skulu vit hava brúkaragjøld ístaðin fyri skatt? Privatskúlar ella ikki, privathospital ella ikki, fríar marknaðarkreftir at ráða á øllum vinnuøkjum, trý sjúkrhús, framhaldandi privat­ar læknar ella ikki? Kom við onkrum! Borgarligu megna ikki at koma við nøkrum borgarligum hug­skot­um vit kunnu fyrihalda okk­um til. Andstøðan tían­verri kemur alt ov ofta við ókonkretum uppskotum, sum t.d. at lækka prísstøði. Hvat er tað fyri eitt diff­ust uppskot?? Kom við tykk­ara egnu uppskotum, av­taka MVG, oljuavgjald, íbúðar­stuðul. Er tað veruligani so ringt at leita til eins egnu upprunahugsjónir og hvørj­ir uppskot per automatikk so fylgja? Ella hava tit yvir­høvur nøkur uppskot ella hug­sjónir? Spurningar bæði til samgonga og andstøða.

Tí at koma tit ikki við upp­skotunum sjálvi, so verða tað serfrøðingarnir og emb­ætisfólkini, ið verða tvinga at koma við upp­skotum (av tykkum). Og so hava tit forsømt tykkara skyldu sum fólkavald. Emb­æt­is­fólk skulu tæna fólk­i­num, meðan fólka­vald skulu umboða fólkið.
Himmalvíður munur.