Virgar Dalsgaard
----
Henda sorgardag blivu teir norrønu oyggjabólkarnir, Hetland og Orkney-oyggjarnar endaliga innlimaðar í tað skotska Ríkið sum bretskt skattaøki. Trý ár frammanundan var prinsessa Margreta, sum var dóttir tann danska kongin Christian tann Fyrsta blivin gift við tí skotska konginum Jákupi tí Triðja. Christian skuldi, sum siður var, betala Jákupi kongi heimanfylgju (meðgift) ...afturvið dóttrini. Men við tað, at Christian, sum so nógvir danskir kongar var í kroniskari penganeyð, valdi hann at pantseta teir norrønu oyggjabólkarnar til tann skotska kongin.
Men tá ið terminin fyri innloysing av pantinum kom í 1472, var Christian framvegis akkurát líka insolventur, og tessvegna tók Jákup yvirvaldið á teimum norrønu oyggja-bólkunum. Christian Fyrsti var eitt oyðiland, og tað einasta góða, sum spurdist burtur úr hansara stjórnartíð var, at hann í 1479 bygdi kjøpinhavnarum eitt universitet, sum var eitt av teimum fyrstu í Norðureuropa.
Tá ið Christian fann uppá sína ólukkuligu pantseting, tosaðu fólk í Hetlandi og Orkney- oyggjunum enn eitt norrønt mál, sum líktist nógv føroyskum, burtursæð frá dialektalum muni og nakað øðrvísi úttalu. Men so skjótt sum skotar og aðrir bretar høvdu fingið yvirvaldið á teimum norrønu landslutunum, fóru teir undir eina eirindaleysa og sjáldsama brutala ANGLISERING av íbúgvarunum.
Bretar og bretska valdið brúktu bæði mál-forboð og deportatión (tvingsulsflyting) móti teimum fólkum, sum andøvdu ímóti eingilskum máli og skotskari mentan. Vit kundu væl havt fingið somu lagnu, sum hesir illa viðfarnu fólkabólkar. Tann eingilska framferðin og tann skotski atburðurin í hesum landaøkjum er ein ræðulig og óavvaskilig skomm fyri tað bretska imperiið.
Serliga fúlt bóru teir seg at so seint sum í 17. øld undir tí náðileysa sir PATRICK , tá ið hetlendingar blivu beinleiðis píndir og revsaðir fyri sína norrønu tungu, medan adrir vórdu tvangsflyttir til tad skotska hálandid, tí teir ikki vildu tosa eingilskt.
Søgan dokumenterar týðuliga tað faktum, sum javnaðarhøvdingurin Petur Mohr Dam so javnan og trúliga argumenteraði við, at meðan tað harðrenda skotskt/eingilska valdið var MÁLTÝNANDI, var tann lagaliga og milda danska umsitingin MÀL-VARDVEITANDI, og tað er akkurát øvugt av tí, sum okkara einoygdu nationalistar plaga at prædika og postulera.
Hesum áttu føroyskir loysingarmenn onkuntíð at filosofera eitt sindur um, hvis teir fingu eina reflekterandi løtu ella eitt politiskt edrúiligt skotbrá í øllum tí paranoida nationalromantiska orðaskvaldrinum. Og so vága nakrir "søguligir analfabetar" sær at kalla okkum "kúgaðar" av danskari imperialismu. Tað er beinleiðis komiskt , tá ið samanborið verður við, hvussu virkulig imperium tíggjaðu sær og reelt KÚGADU.
Danska Ríkið var okkum ein robust kulturell lívd, sum vit málsliga krokaðu aftanfyri, tí danska umsitingin ongantíð kravdi, at vit skuldu halda uppat við føroyskum máli í gerandislívinum. Hetta gloyma loysingar, tá ið teir gorra sítt fanatiska og ógrundaða hat móti Danmark.
