Bjørt hevur verið »løgtingsforkvinna« í eitt ár

Eirikur Lindenskov

Bjørt Samuelsen, løgtingsforkvinna, varð vald í embætið sum løg­tings­for­maður. Tað var hon, tí soleiðis segði skipanin, at tað eitur. Føroysk tingfólk vóru í verleikanum »løgtingsmenn«, »nevndarformenn«, »lands­stýris­menn«, »løgmaður« og so víðari.

Ein roynd varð gjørd undir undan­farna Løgtingið at broyta lóg­ina, tá nakrar ting­kvinnur úr and­støð­uni løgdu eitt lógaruppskot fram. Tað var kortini kveistrað til viks við grund­gev­ing­um um, at hetta mátti kannast nógv nærri.

Men eitt tað fyrsta, sum núsitandi for­mans­skap­ur legði fram, var júst uppskotið til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya (Løgtings- og landsstýrismenn v.m., broytt starvsheiti).

Hetta varð samtykt 17. mai í fjør, og lógin kom í gildi, tá nýggja ting­árið byrjaði á ólavsøku.

Soleiðis gjørdist Bjørt Samuelsen fyrsta »løgtingsforkvinna«, og tað varð eisini broytt á hurðini til skrivstovuna hjá løg­tings­for­mann­in­um, har tað nú stendur »løg­tings­forkvinna«.

Vit hava spurt Bjørt Samuelsen, hvussu tað hevur ávirkað ting­arbeiðið, at starvsheitini hjá politik­ar­un­um vórðu broytt.

– Tað hevur bara riggað óføra væl, og orsøkin til, at tað hevur riggað so væl er, at tað eru heitini, sum vit brúktu frammanundan, sigur Bjørt Samuelsen.

– Vit brúktu jú bæði heint­ini »løgtingsforkvinna«, »lands­stýris­kvina« og »løgtingskvinna« framman­undan, so har er í veru­leik­an­um eingin broyting, sigur løgtingsforkvinnan, sum nú eisini formliga kann kalla seg »løg­tings­forkvinna«.

– Øll heitini, sum vóru í uppskotinum frá okkum í for­mans­skap­in­um, vóru heiti, sum vit mettu høvdu vunnið hevd, sigur Bjørt Samuelsen.

– Tað var líka »løgkvinnan«, sum var eitt undantak, tí tað hevur ongan­tíð verið brúkt áður, og tað er heldur ikki aktutelt í løtuni, sigur hon.

– Vit høvdu jú eisini kjakið um, hvørt vit skulu brúka kynsneutral heiti, men tey blivu jú ikki brúkt áðrenn. Hinvegin hevur tað føroyska málið ment seg soleiðis, at hesi heit­ini fyri kvinnur í politikki eru komin inn í málið, sigur hon.

– Eg havi verið í Løgtinginum í yvir 16 ár, og eingin hevur nakrantíð kallað meg »tingmaður«, sigur Bjørt Samuelsen.

Tá hava tingkvinnurnar verið noyddir at skriva seg um »løg­tings­menn«, tá tær hava lagt uppskot fyri tingið ella sett fram fyrispurningar. Men Bjørt Samuelsen sigur, at tá hon sat í landsstýrinum í 2008, tá bar til hjá landsstýriskvinnum eitt skifti at undirskriva seg sum »lands­stýris­kvinna« - tað var góðtikið í Løg­tinginum, men varð tó seinni broytt.

– Tað var løgið, at kalla seg »løgtingskvinna« og skula undir­skriva seg sum »løg­tings­mað­ur«.

– Men eg havi roynt tað at undirskriva lógir sum »lands­stýris­kvinna«, sigur hon.

– Tí er tað ikki sørt stuttligt hjá mær, at eg fór inn á skrivstovuna sum »løgtingsformaður« og á ólav­søku í fjør kundi kom út av aftur skrivstovuni undir einum nýggj­um skelti, har tað stóð »løg­tings­for­kvinna«, sigur hon.

– Tað er stuttligt at hava roynt at verið bæði.

Løgtingsforkvinnan hevur givið gætur, at í summum grannalondum okk­ara, har leggja tey seg eftir at finna neutral heiti, sum kunnu brúkast til bæði kynini. Eitt nú, at formansskapur verður róptur presidi­um. Men í eitt nú Danmark halda tey rættiliga fast við mansheitini sum formaður, sjálvt um talan er um kvinnur.

– Men tað stuttliga, sum eg havi upplivað er, at tá eg nú fái inn­bjóð­ing­ar úr grannalondum, so skriva tey »lagtingsforkvinde«, sigur Bjørt Samuel­sen.

Tað hevur hon eitt nú fingið frá norska kongshúsinum, har hon varð boðin til døgurða herfyri, tað sama hevur hon upplivað við inn­bjóðingum úr Danmark, at tey skriva »lagtingsforkvinde«. So tey hava lagt til merkis, at í Føroyum eru heitini broytt eftir kynunum.

Løgtingskvinnan heldur, at sum heild taka fólk sera væl ímóti nevndu broytingunum. Men tað eru tó nøkur, ið halda, at vit áttu at hildið fast við tað gamla. Men tey eru ikki nógv, sigur hon.

Broytingin varð gjørd í samráð við Málráðið, sum eftir áheitan sendi løgtingsforkvinnuni, eina vegleiging, sum milllum annað segði soleiðis um orðið »løgtingsmaður«:

»Á nútíðarføroyskum sipar orð­ið maður vanliga til mannfólk held­ur enn til menniskja. Tí er skil­ligt og rímuligt, at almenna heit­ið løgtingsmaður verður broytt. Málráðið mælir til, at heitið løg­tings­fólk verður nýtt, tá lív­kynið er óvist ella óviðkomandi, men at heitini løgtingsmaður og løgtingskvinna í øllum øðrum førum verða javnsett við heitið løgtingsfólk.Hesi trý orðini eru greið og málsliga góð, umframt at tey longu eru algongd í talu og skrift.«

Hinvegin var fyrrverandi løg­tings­mað­urin, Jógvan á Lakjuni sera mis­nøgdur við uppskotið. Hann sendi skriv til tingið og lesarabræv til Sosialin, har hann skrivar soleiðis:

»...tá ið Løgtingið nú ætlar at gera seg inn á málið og nú ”ger upp við tey almennu kallkynsheitini” í lógini, sum formansskapurin orðar seg, og setur eitt nýtt orð, ”løgtingsfólk / tingfólk”, í staðin, so undrar tað meg.

Hvørki orðið ”løgtingsfólk” ella ”tingfólk” standa í teimum før­oysku orðabókunum ella finnast á Sprot­an­um t.d. Er hetta tann rætta loysnin? Eg haldi ikki!

Eisini haldi eg, at uppskotið bygg­ir á eina fortreyt, sum ikki passar heilt. Sagt verður, at hetta, sum skotið verður upp, avspeglar dagsins talu­mál. Men er hetta so?

Tað, sum er púra burturvið í hes­um uppskotinum, er vanvirðingin av orðinum og tí meir enn túsund ára gamla embætinum, ”løgmaður”, har latið verður upp fyri orðinum ”løg­kvinna” (ja, mann trýr, tað er skemt), og eg spyrji bara, um eingin virð­ing er longur fyri nøkrum tradi­tión­um og siðvenjum. Tað tykist fyri mær, sum at tað er ein politisk korrekt­heit, ið stýrir øllum, tíverri eisini málráðnum, og at mann púr­asta lítilsvirðir og kveistrar burtur mál­frøði­lig og søgulig aspekt! Grátiligt!«, skriv­ar Jógvan á Lakjuni, fyrrverandi løg­tingsformaður.

Bjørt Samuelsen, løg­tings­for­kvinna skal á ørðum sinna ganga á odda í skrúðgonguni oman í kirkjuna og niðan aftur í Løgtingið. Hon varð fyrstu ferð vald á ting í 2008 og gekk fyrstu ferð skrúðgongu sama ár. Tí verður hetta hennara 17. ólav­søku­skrúðgonga.