Eg helt satt at siga ikki, at eg nakrantíð aftur skuldi uppliva tað at síggja eitt veruligt filmslistaligt meistaraverk. Tann tíðin er líka sum farin, haldi eg meg hava kunnað staðfest.
Undantøk eru tó, so sum “Hvíta Bandið” hjá Michael Haneke, “The Return” hjá russaranum Andrei Zvyagintsev, “Another Year” hjá Mike Leigh.
Men so syrgiliga langt er millum hesi meistaraverkini.
Eg var tí sera harmur um, at eg ikki var í Keypmannahavn, tá filmurin “Hesturin úr Torino” hjá Bela Tarr úr Ungarn gekk har í fjør. Tá eg las ummælini um filmin, visti eg, at hetta er ein filmur, sum mær hevði dámað.
Tí gjørdist eg meira enn ovurfegin, tá eg í donsku bløðunum sá, at filmurin varð sýndur tvær ferðir millum jólini og nýggjárið í Cinemateket. Og tað var meðan eg var staddur í Keypmannahavn.
Og rætt hevði eg. Hetta er júst filmurin, upplivingin, sum eg havi saknað í nógv ár. Sonn kompromisleys filmslist av tí rætta slagnum, sum nú tíverri er við at doyggja út. Ein rúsur at síggja slíka list.
Óneyðugt er at siga, at filmurin er svartur/hvítur/gráur.
Sjálvandi verður hesin filmur ikki sýndur í Føroyum. Føroyingar eru ov smalir til veruliga filmslist.
Tey, sum síggja filmin, hefta seg ivaleyst við monotona tónleikin, sum verður endurtikin aftur og aftur í filminum. Men her er tónleikurin ikki órógvandi, hann er ikki so harður, hann er partur av verkinum. Stormurin, sum ýlir uttan um húsini alla tíðina, er harafturat tann rætti undirtónin hjá hesi dapru søgu.
“Hesturin úr Torino” var ein so stór uppliving, at hon mest av øllum kann samanberast við eina religiøsa opinbering.
Eg havi lisið í onkrum blaðið, at Bela Tarr hevur sagt, at hetta var hansara seinasti filmur. Vónandi lýgur hann.
Kieslowski segði eisini, at hann var givin at gera filmar. Stutt eftir doyði hann, alt ov ungur, undir einari skurðviðgerð í hjartanum.
Øll list hevur sína gulløld. Eingin skrivar longur sjónleikir sum Shakespeare, eingin ger tónleik sum Mozart, eingin skrivar skaldsøgur sum William Heinesen, eingin málar sum Rembrandt. Og um nøkur fá ár fer eingin at gera filmar sum Bela Tarr, ja, uttan Bela Tarr sjálvur vónandi.
Eftir at hava sæð, nei, upplivað “Hestin úr Torino” havi eg ikki hug at síggja aðrar filmar. Ikki fyrr enn “Le Havre” hjá Kaurismaki kemur til Danmarkar. Til Føroya kemur hann sjálvandi ikki. Og tá næsti filmurin hjá Haneke kemur.
Lívið er ov stutt til pseudofilmslist og fólk, sum samanbera danskar filmar við Mike Leigh.
“Hesturin úr Torino” er ein skapanarsøga, sum byrjar, har sum hin endar. Ein søga í sjey pørtum, sjey døgum. Ein maður og vaksna dóttir hansara búgva burturi frá bygdum og býum. Maðurin koyrir fyri fólk við hestavogni sínum. Dóttirin er heima. Ein dagin orkar hesturin ikki meira. Og so er eingin inntøka longur uttan nøkur oyru fyri heimabryggj. Niðurteljingin byrjar.
Húsini gerast eitt fongsul, sum tey tó tvær ferðir kunnu rýma úr. Seinnu ferðina fara tey eisini av stað, men venda aftur. Har er eingin vegur enn tann eini. Seinast í filminum sloknar lampan, hóast hon er full av olju. Í byrjanini var einki.
Við nógvum endurtøkum í slowtempo sigur Bela Tarr sína góðu søgu við meistaraligum myndum og fáum orðum. Tveir og ein hálvur tími av fullkomnari list og fullkomnum handverki.
Hetta er tann veruliga filmslistin, ikki undirhald, men ein uppliving, tú ikki gloymir, um tú so verður líka nógv ár sum “Hesturin úr Torino” er í minuttum, 146.
