Hetta er spurningurin, eg siti eftir við sum læraralesandi, tá eg legði nýggjasta skúlablaðið frá mær, ið júst var komi í postkassan.
Skúlablaðið nr. 4/2025 viðger ískoytistilfar frá Námi. Felagið peningarstovnar hava stuðlað Námi at geva út tilfarið “pengar”. Hetta tilfar kom út tann 31. januar í ár.
Tilfarið hevur fingið íblástur úr danska fyribrigdinum“Pengeuge”, og hendan vikan er vanliga í viku 11 í Danmark.
At læra ungdóm um skynsamt brúk av peningini er helst eitt gott hugskot og at geva teimum alment innlit í, hvussu nakað, ið kemur at hava stóra ávirkan á teirra gerandisdag í framtíðini, er fyri so vítt gott.
Tað, sum er minni gott, er, hvussu kapitlarnir í hesum undirvísingartilfari eita.
1. Dreymur til keyps
Fyrsti kapitul av undirvísingartilfarinum snýr seg um, hvussu pengar blívu til. Hetta er ein fín generel grundvitan, ið elvir til økta fatan av peningini sum heild. Truppulleikin liggur í næsta kapitli av undirvísingartilfarinum: ,,Mínir dreymar”.
Sum undirskrift til yvirskriftina stendur m.a.: ,,Hvussu kann eg keypa tað, eg droymi um?”. Hetta er sera óheppið orðað, tí hetta leggur upp til, at dreymar er nakað, ið mugu og skulukeypast. Málbrúk sum hetta er við til at gera ungdómin til ein part af ,,consumerism”, ella brúkararørsluni; og hetta kann ikki sigast vera í tráð við burðardygd ella skynsama fíggjarstýring.
2. At knýta dreymar at fígging
Ein annar trupulleiki er, at dreymar vera gjørdir upp í vørum og tænastum. At tráða ímóti einum dreymi, ið skal rindast fyri. Veri tað seg einhvør vøra ella tænasta, so skalt tú hervið gjalda við kassa 1 fyri at hava ein dreym.
Sambært tilfarinum skal lærarin skipa undirvísing í bólkum, og spurningarnir eru soljóðandi:
,,##med2## ”
Í øðrum orðum kann sigast, at sjálvrealiseringin hjá ungdóminum verður gjørd upp í krónum og oyrum. Teir kritisku spurningarnir, næmingarnir verða spurdir, snúgva seg um, hvat kostnaðurin á dreyminum er, og hvussu næmingar ætla at fáa hendur á pengunum at realisera sín dreym. Kann hetta frálærufrøðiliga forsvarast?
3. ‘Consumerism’ ella fíggjarligt tilvit
Tað er stórur munur á at eggja næmingum at blíva forbrúkarir og at duga at umsita pengar skynsamt.Konsumerisman vil vera við, at jú meira vit keypa og hava ráð til, jú meira fullfíggjað eru vit. Fíggjarligt tilviti og fíggjarligt skynsemi gevur næminginum veruligar førleikar, ið eru í tráð við endamálinum um alment dannilsi. Helst er tað ætlanin við tilfarinum ,,pengar”, men eg loyvi mær at spyrja um orðingarnar í tilfarinum røkka tí endamáli.
Trupulleikin snýr seg um, hvussu vit orða okkum; orð skapa veruleika. Tað er fínt at droyma um okkurt, ið kostar, men skulu vit keypa okkara dreymar? Kundi tað ikki heldur verið kallað ,,hvussu spari eg upp til [eitthvørt]?”. Við upprunaorðingini legitimiserarundirvísingarskipanin materialismuna, og vit missa møguleikan at viðgera evnið kritiskt.
Vantandi kritisk hugsan
Tað hevði sømt seg betur, um ungdómurin (ið kann blíva sera ávirkaður av tílíkum), heldur bleiv lærdur at hugsa kritiskt um at keypa vørur og tænastur, og at mann heldur royndi at venja føroyska ungdóm av við materialistisku konsumerismuna, tey undirvísa í í øðrum londum.
Føroyski fólkaskúlin hevur ta stóru uppgávu at menna og mynda (danna) næsta ættarlið av føroyingum.
Fólkaskúlin má miðja ímóti at stimbra forvitni, lesi- skrivi- og rokniførleikar, kritiska hugsan og dannilsi.
At læra ungdómin at droyma materialistiskt kann elva til, at mann skiftir fokus frá; hvat tey ungu kunnu blíva við sínumfjølbroyttu persónligu dreymum, til hvat kunnu tey keypa. Og tað er ein dystopisk framtíð fyri tey ungu.
Læraralesandi á øðrum ári
Hilmar E. Gudmundsen
