Seksuellur ágangur – tabu?

Poul Jóhan Djurhuus

----
Týskvøldið 7. januar var stórur almennur fundur hildin í GRÚGVUNI í Lamba. Tað var Hilda Viderø, sum hevði tikið stig til fundin, og tað var fullsett.
Hon bjóðaði til fundar vegna felagsskapin ÁSÁ, sum stendur fyri “Árin av Seksuellum Ágangi.” Felags­skapurin er stovnaður í 2009 við tí endamáli at kunna um hvat tað ger við børn, tá tey verða útsett fyri seksuellum ágangi.
Hilda er ein eldsál inn­an fyri hetta málsøkið, sum má sigast at vera eitt ógvu­liga heitt evni í dagsins Før­oyum. Tað varð upplýst á fund­inum, at hóast eingi al­menn hagtøl eru tøk, so kann man við rímiligari vissu siga, at onkustaðni mill­um 10-20 % eru offur fyri seksu­ellum ágangi – eitt tal, sum rópar um hjálp! og hjálp er nevniliga tað, sum Hilda og onnur við henni vildu við fundinum týskvøldið.
Hilda hevði áhugaverdan fyrilestur um evni, og legði upp til spurningar og tjak, og tað varð væl tikið undir við øllum, sum varð ført fram. Spurningar og viðmerkingar ruku um høvdini á fundar­luttakarunum, sum eis­ini fingu høvið til ein drekka­steðg, har evni varð víðari við­­gjørt mann til mann. Tjakið var bæði livandi og sakligt, og varpaði enn meiri ljós á málið, enn sjálvur fyri­lesturin.

Tungir fundar­luttakarar
Á fundinum vóru fleiri prest­ar, samkomuleiðarar, bíbliu­lærarar, prædikumenn, summ­ar­legu­leiðarar, stovns­leiðarar og onnur, so tað er skilligt, at tað var eitt tungt klientel, sum Hilda helt fyilestur fyri. Tað fekk hon eisini at royna, tá fleiri av hesum settu spurningar og komu við viðmerkingum og ískoytum. Men Hilda, sum hev­ur virkað á feltinum síð­ani 1993, dugdi væl at svara og leggja fram.

Hagtøl
Onkur stovnsleiðari kom inn á, at tað eru eingi almenn hagtøl í Føroyum viðvíkjandi seksuellum ágangi á børn, og at hetta er sera óheppi: “Tað er sera kostnaðarmikið at útvega kvalifiseraði hagtøl um hesi viðurskifti, men tað er tað almenna, sum má játta pening til slíkt kann­ingararbeiði.”

Fyribyrging
Eisini varð upplýst á fund­inum, at støð sum Zarepta, Nesvík og samkoman Lívdin hava gjørt vegleiðingar við­víkjandi fyribyrging av seksu­ellum ágangi á teirra øki; “men hesar vegleiðingar hjálpa lítið, um tær verða lagdar niður í eina skuffiu,” segði onkur.

Viðgerð
Eisini varð upplýst til sam­anberingar, at alkoholik­arar fáa ókeypis viðgerð, meðan tann seksuelt skaddi ikki kann fáa ókeypis viðgerð, “men verður viðkomandi alkoholikari, sum úrslit av seksuella áganginum, so fær hann/hon ókeypis viðgerð, og tað vísir seg í mongum før­um, at slík ofta gerast alko­holikarar.”
Í fyrilestrinum fingu lut­takarnir eisini at hoyra, at ein út av tíggju krenkarum eru kvinnur, og at krenkarin dugir ikki at síggja, at tað er skeivt, sum hann ger.

Seint uppdaga
Hilda tók sum dømi eina ferðsluvanlukku, har per­són­ur er fyri stórum per­són­ligum løstum. Eina slíka vanlukku síggja og vita øll um við tað sama, og man fær tikið hond um tann seka og tann skadda beinanvegin. Men soleiðis er tað ikki, tá krenkarin fremur ágang á barnið. Vanlukkan hendir í einum lukkaðum rúmi, har einans krenkarin og barnið eru til staðar. Eingin sær, eingin hoyrir og eingin boðar frá, og vanlukkan verður ikki steðgað, men endurtekur seg aftur og aftur.

Betri kunning
Ímóti endanum av fund­in­um varð skotið upp, at tað varð gjørt munandi meiri við at geva fólkinum í samkomunum eina kvali­fiseraða kunning um tær vítt­fevandi fylgjurnar, bæði fyri ofrið, krenkaran og familj­urnar hjá báðum, sum standast av seksuellum ágangi á børn.
Fólkið fór av fundinum við tí í skjáttini, at vit mugu gerast betur til at síggja, hoyra og boða frá!
gjaranes@olivant.fo