Tann velduga, reyða talvan leggur líkasum hald á alla kirkjuna, fyrsta ein trínur inn. Lýkkan uttan fyri hendan góða vármorgun verður beinanvegin til hita, tá hetta stórverkið opinberast fyri tær.
Tað er nógv fólk á gongd henda langafríggjamorgun. Úr eystri og vestri, úr norði og suðri koma tey. Ung og gomul. Bygdarfólkið og burturfluttir miðvingar, sum komnir eru aftur nú um skírishalguna. Kirkjan fyllist, til at enda eingin stólur er eftir.
Fólk ganga upp og niður eftir kirkjugólvinum. Fólk, sum skoða og meta. Tey tosa og halda um. Fólk, sum hava havt sína gongd í kirkjuni og vita, at ein onnur altartalva hevur hingið í bygdarkirkjuni í stívliga hálvtannaðhundrað ár. Ein talva, sum myndar sama evni, sum hendan nýggja. Krossfestingina langafríggjadag fyri knappliga 2.000 árum síðani.
Og so meta tey aftur, hvørt hendan nýggja nú er betri enn tann gamla, tey kendu og høvdu eitt »forhold« til. Soleiðis er, og vil so verða. Men samd tykjast fólk um, at hetta er eitt frálíkt verk, sum tey hava fingið í kirkjuna í dag.
Eg fari, fremmandur, upp á loftið og seti meg mannfólkamegin orglið. Royni at hava útsýni beint á hesa brennandi talvuna og vóni so, at eingin kemur fyri, so eg kann sita í friði og hugsa mær til, hvat eg fái burturúr. Ikki er vist, at tað verður heilt tað sama, sum listamaðurin hevur hugsað. Men tað kann væl heldur ikki vera meiningin, at øll skulu halda tað sama.
Fáa staðni er friðurin betri enn í kirkjuni at sita í egnum tonkum og filosofera um eitthvørt, tær liggur á hjarta. Hóast eg royni at syngja við í frálíka sálmasanginum í stúgvandi fullu kirkjuni, leita eygu og hugur alla tíðina til ta beinleiðis orsøkina til, at eg eri her í dag.
Hesin heiti, reyði liturin stendur sum ein skerandi andsøgn til ta einfaldu, kanska beinleiðis keðiligu, kirkjuna annars. Og tað er helst eisini tiltrongt við einum rættiligum »peppi«, fyri at siga sum er.
Hetta er ein ógvuliga stór, reyð talva við einum krossfestum manni á. Oman fyri, fastur í tí stóru talvuni, er ein minni, rundur málningur av einum eingli á bláum himli. Eingilin stendur við útrættum ørmum. Bíðar eftir, at tann krossfesti skal doyggja og rísa uppaftur.
Tann vakra ramman er smurd við 24 karat gulli, fingu vit at vita frá presti.
Okkurt smáting er, sum tú beinan vegin leggur merki til, tá tú skoðar talvuna fyrstu ferð. Krossurin er ikki skaptur, sum krossarnir, vit vanliga síggja. Minnir meira um eitt gott, gamaldags snóratræ, har tvørtræið er lagt niður á ein stólpa, sum settur er niður í vøllin. Men hvat ger tað? Úrslitið av nýtsluni verður tað sama. Maðurin á krossinum doyr. Og fyri tann skuld kann sigast, at ivaleyst hava rómverjar ikki gjørt sær ómak við krossum, tá teir vórðu brúktir í síni tíð. Fornfrøðiliga kanningar siga, at teir negldu ein planka upp á eitthvørt oliventræ ella tað, sum nú var við hondina. Har hekk so hetta ólukkuliga mennniskjað og píndist til deyða.
Eitt annað er, at yvirskriftin hjá Pilatusi manglar. So kann ein ivast í, hví tað er?
Men hendan velduga altartalvan er eitt meistaraverk.
Tann reyði liturin er fullkomiliga ráðandi. Og tað er sjálvsagt, haldi eg, meðan eg siti soleiðis burtur í egnum tonkum.
Hetta skal jú ímynda blóðið, hugsi eg og minnist, at tað var blóð Kritusar, sum rann á krossinum fyri at frelsa okkum onnur, sum ikki kláraðu sjálv. So tað var eyðsýnt, at tað blóð, sum rann úr sárunum, tann píndi maðurin á krossinum hevði, var farið um alt løriftið og ímyndaði okkara frelsu.
Men nei. Bíða nú eitt sindur. Helst hevur listamaðurin hugsað sær okkurt annað og meira enn bara blóðið. Reytt ímyndar eisini eld, og ivaleyst er tað skerseldurin, sum frelsarin skal ígjøgnum fyri okkum onnur, sum málarin vil vísa við hesum reyða litinum.
Og tað er so sjálvsagt, tí tann stóri, ásýniligi krossurin og serliga maðurin á honum, standa so klárir framman fyri øllum hesum reyða. Sjálvandi tað, tí hann er jú størri enn alt hetta, sum eldur kann eta upp. Hann vann jú á bæði eldi og vatni.
Og tað leiðir aftur til tað, sum eg so knappliga haldi, at meistarin sjálvandi hevur meint, tá hann litaði alt reytt.
Tann krossfesti doyði. Men tað var ikki endin. Hann reis upp í sólarrenningini páskamorgun.
Sjálvandi! Tað er tann roðandi páskamorgunin, har alt annað varð jarðlagt, og tann myrki krossurin stóð so klárur og sterkur framman fyri tí reyða litinum.
Hetta er í grundini tað, alt snýr seg um og sum er boðskapurin í allari talvuni. At hóast krossurin ímyndar deyðan, so er deyðin neyðugur fyri at tann størsta hendingin, uppreisinin, kann verða til nakað.
Tað má vera hetta, listamaðurin hevur ætlað, hugsi eg, meðan biskupur fer á prædikustólin at tosa um tað at geva lív sítt fyri onnur.
Sum eina serlig áminning um tað, sum hendi langafríggjadag, segði prestur, at í morgun var klokkan í Miðvágs Kirkju klovnað, so nú var neyðugt at fáa eina nýggja.
Og hugurin rennur aftur til frásøgnina um, tá forhangið í templinum skrædnaði, jørðin skalv, og fjøllini klovnaðu.
Langifríggjadagur er.
