ODDAGREIN: Journalistikkur og fólkaræði

Í gjár vóru liðin 85 ár síðani Sos­i­al­ur­in kom á gøt­una á fyrsta sinni. Og nógv er broytt hesi árini, síðani und­an­gongu­menn sum Pet­ur Mohr Dam og Mour­ent­i­us Við­stein fingu bor­ið so­leið­is í lag, at gamla press­an hjá Fred­er­iks­havns Socialdemokrati varð sett upp í Losj­uni í Havn, har Beth­uel Z. Jensen, prentari og lær­ling­ur hans­ara, Carl Karbech Mourit­sen prent­aðu fyrsta ein­tak­ið av Sosi­al­i­num, sum kom á gøtuna hend­an týs­dag­in, hin 24. mai í 1927.

Tilverugrundarlagið hjá einum polit­isk­um flokki úti í heimi eins og í Før­oy­um var blað­ið – tann ósvita­ligi boð­­ber­­in. Floks­­býtið á tingi í 1906 gav okkum Sam­bands­flok­k­in og Sjálv­stýr­is­flokk­in. Dimma­lætt­ing legði seg skjótt at Sam­bands­flokk­i­num, sum blað­ið stuðl­aði so at siga øld­ina alla. Tinga­kross­ur var mál­gagn­ið hjá Sjálv­stýr­is­flokk­i­num – og fyri at vinna gróðr­ar­botn fyri tí nýggja ar­beið­ar­a­flokk­i­num, varð Sos­ial­ur­in settur á stovni.

Nú Javaðarflokkurin varð stovn­að­ur – og kom á ting í 1928, var ein nýggj dim­en­sjón kom­in á ting. Tann sos­i­al­dem­o­krat­iska vi­sjón­ini kravdi eina kapi­tal­ist­iska mót­vekt, sum hon fekk við fyrst Vinnu­flokk­i­num í 1936 sum varð til Fólka­flokk­in í 1940. Men tað setti nýggj krøv í fjøl­miðl­a­heimi­num, og Dag­blað­ið varð tí sett á stovn sum mál­gagn Fólk­a­floks­ins. Nú vóru fýra pol­it­isk bløð – knýtt at pol­it­isk­um flokk­um.

Tá so loys­ing­ar­fólk­ini eft­ir fólka­at­kvøð­una 14. sep­tem­ber í 1946 stovn­aðu Tjóð­veld­is­flokk­in var aft­ur neyð­u­gt við ein­um nýggj­um mál­gagni, so grund­ar­lag kundi leggj­ast und­ir tjóð­veld­is­hug­sjón­ina. Tí var blað­ið 14. Sep­tem­ber sett á stovn. Tjóð­veld­is­flokk­ur­in er tann sein­asti flokk­ur­in, sum er stovn­að­ur fyri Út­varp­ið, sum varð sett á stovn í 1957. Eitt al­ment út­varp gav aðr­ar møg­u­leik­ar fyri pol­it­iskt ó­heft­um tíð­ind­a­flutn­ingi. Tann til­gongd­in byrj­aði við út­varp­i­num og ment­ist – og miðl­ar­nir løgdu seg seinni meira eft­ir at fram­leiða tíð­indi held­ur enn at bara miss­­io­n­e­ra pol­i­tikk. Kring all­an heim­in doyði tann pol­it­iska press­an – eis­ini í Før­oy­um.

Føroyski miðlaheimurin er nógv broytt­ur – og av­bjóð­ing­ar­nar eru ov­ur­stór­ar, ser­liga tí at pol­it­isk­ar rað­fest­ing­ar eru um at taka grund­ar­lag­ið unda­n al­menna ment­an­ar­stov­n­i­num, Kring­varpi Før­oya, sum sam­stund­is hótt­ir priv­atu miðl­arnar.

Vit skulu hava eina fjølbroytta miðl­a­mynd í Før­oy­um, har vit hava tað al­ment fíggj­aða Kring­varp­ið, skal virka sam­an við priv­atu miðlu­num – ikki í hand­ils­lig­ari kapp­ing, bara við kapp­ing um innihald.

Vit taka fegin móti av­bjóð­ing­ini. Hevði bara pol­it­iska skip­an­in dugað at sæð sam­fel­ags­liga og ment­an­ar­liga virði í ein­um trygg­um alemnnum kring­varpi – sum sam­an við priv­atu miðl­u­num hevði tryggj­að tað journ­al­ist­iska marg­feldni, sum skal til í ein­um demo­krat­iskum samfelag.