Í morgin, leygardagin 2. apríl, verður Jan Eiden Müller 60 ár. Jan hevur í 40 ár verið partur av føroyska fjølmiðlaheiminum, og frá 1978 var hann tann fremsti í strembanini at menna Sosialin og í tí sambandi eisini at dyrka aðrar møguleikar fyri samskifi og miðlan, sum seinastu árini eru vornir so mangir og fjølbroyttir.
Barnaheimið var á Landavegnum, og tíðindi og miðlar og tað at leggja til rættis og at skipa fyri vóru heilt tíðliga eyðkendir eginleikar.
Jan er havnarmaður. Mamman er Mia fødd Hansen og av Funningsstovuslagnum, og pápin var Eiden Müller, sum mundi vera ein av teimum fyrstu føroyingunum við journalistútbúgving. Hann lærdi á Politiken og arbeiddi í mong ár á Dimmalætting, áðrenn hann fór at arbeiða fyri seg sjálvan og skrivaði fyri fleiri útlendsk bløð og tíðindastovur.
Mamma Eiden, Ebba, var úr Slagelse. Zahle, sum var framstandandi radikalur politikari og forsætismálaráðharri, var pápabeiggi hennara. Ebba var gift H. C. Müller, sum var útbúgvin juristur og vinnulívsmaður í Havnini. Hann doyði blaðungur, og Ebba rak síðani virksemið, eitt nú sum DFDS umboð og eitt skifti sum formaður í Reiðarafelagnum.
Mia og Eiden fingu tríggjar synir: Frank, Jan og Michael sum allir búgva í høvuðsstaðnum.
Áhugin fyri samfelagsviðurskiftum í breiðum týdningi var góður íblástur hjá Jan til journalistikkin. Útbúgvingarliga gjørdi hann ein umveg, sum helst hevur verið hentur í lívsstarvinum. Eftir málsligt studentsprógv í Hoydølum fór Jan í 1971 niður til Keypmannahavnar, har hann fór undir lestur í fornaldarfrøði og samfelagsfrøði. Steðgurin var kortini ikki langur, og í 1972 var hann millum teirra, sum fóru undir spildurnýggja støðisútbúgving í náttúruvísind á Fróðskaparsetrinum.
Tíðliga í tíðini skrivaði Jan um ítrótt og ungdómsviðurskifti í Dagblaðnum, og tað sigst, at tað varð heitt á hann um har at taka størri ábyrgd á seg. Jan vildi tó fegin útbúgva seg meiri. Hann fór á journalistskúlan í Århus í 1974, og tá ið hann leyk prógv fýra ár seinni, hevði hann verið í praktikk í eitt hálvt ár í útvarpinum og í eitt ár á Sosialinum.
Sosialurin gjørdist lívsverkið hjá Jan. Fyrstu árini arbeiddi hann saman við Torfinni Smith, síðani saman við Kristjani Dahl, sála, og so komu fleiri yngri uppí og vóru við at bera víðari.
Fyrstu árini var tað í trongum umstøðum í Sjúrðargøtu. At flyta út á Argir mundi kennast sum risa betring av karmunum, og tá ið Sosialurin so flutti heim í Vágsbotn, segði Jan seg kenna møguleikarnar at vera margfaldar, og hann hevur staðið á odda í fleiri nýskapanum .
Spurningurin hjá flokspolitisku bløðunum var meiri nær, enn um lykilin skuldi snarast um. Meðan hini bløðini fóru, so eydnaðist tað Jan og feløgum hansara at menna Sosialin. Pressa varð sett í kjallaran á Argjum, útgávurnar fjølgaðust frá tveimum til tríggjar og síðani fimm ferðir um vikuna, og tað eydnaðist eisini at gera gamla dreymin til veruleika um at keypa blaðið frá Javnaðarflokkinum.
Samstundis sum karmarnir vórðu víðkaðir og rúmkaðir, so megnaði Jan við sínum stóra hugflogi og arbeiðssemi at stríðast fyri journalistkum dreymum og málum:
Sosialurin setti tíðliga professionellan fotograf, hann so at siga uppfann Óla Petersen sum blaðteknara síðst í áttatiárunum, og teir á Argjum mundu vera millum teir fyrstu í kongaríkinum at bjóða internettænastur. At gera blaðið sjónligt stríddist Jan fyri við fyrst at seta redaktiónir kring landið, síðani við rullandi redaktiónini og so komu Portalurin og Rás2.
Tað hevur altíð verið soltið við útbúnum journalistum. Tí hevur verið neyðugt við ungum og hugagóðum fólkum. Jan hevur givið ungum spírum kjans at royna seg, og tey eru nógv, sum minnast aftur á læruríkt tíðarskeið saman við Jan Müller.
Tað er tiltikið at vera á redaktiónsfundi saman við Jan. Hugskotini og vinklarnir eru sum mjølið í krukkuni á sinni. At netverkið hjá fryntliga og eldhugaða Mülleranum hevur verið so ógvuliga stórt og víðfevnt er komið væl við í redaktørarbeiðnum.
Merkisvert er tað, at tað hevur borið til hjá Jan – samstundis sum hann hevur røkt leiðsluuppgávurnar at leggja til rættis, at ganga undan, at vera íblásari og ikki minst at syrgja fyri góðum trivnaði – at dyrka nýtt journalistiskt lendi. Serliga hevur hann verið hugtikin av og skrivað um teir, sum hava roynt okkurt alternativt: svartkjafturin og Jens Eli Ellefsen og Mortan Johannesen, aling av sílum og laksi og Andrias Reinert, aling av gággum og kræklingi hjá Knút Nolsøe, vatnorkuútbyggingin hjá SEV og møguligar umhvørvisligar avleiðingar, John Smith, sáli, og burðardygg fiskivinna, kaldbaksbátarnir og royndirnar hjá Guttormi Djurhuus, sála, í India, ferðafrásøgnir úr Egyptalandi saman við Hermani Jacobsen, sála´og kolaferðin til Svalbard saman við Tormóti Dahl, sála, vóru dømi um hetta.
Nógvu tey seinastu árini hevur oljan – ella OL Jan sum tað viðhvørt verður sagt í Miðlahúsinum - verið á dagsskránni, og tað er ikki eiti á oljusambondum, sum Jan hevur kring allan knøttin. Hann hevur ferðast víða og eitt nú lýst oljuvinnuna í Alaska, og fleiri ferðir hevur hann vitjað á boripallum. Seinastu mánaðirnar hevur hann arbeitt við fyrireikingum av bók um oljuna, og tá eru vinklarnir so nógvir – eitt nú yvirtøkan av undirgrundini, marknaðarsamráðingarnar við Bretland og árinið á samfelagið og mentanina.
Altjóða áhugamálini hava ofta verið viðgjørd. Jan var heitur talsmaður fyri frælsisstríðnum hjá ANC í Suðurafrika og Namibia. Hann hevði saman við vinmanninum og samverkamanninum Jóannesi Dalsgaard samband við frælsisrørslurnar har suðuri, og eina ferð sendi Sosialurin sjálvum Nelson Mandela innbjóðing um at vitja í Føroyum.
Almenna kjakið hevur í Jan Müller átt ein av sínum fremstu forsprákarum. Kjak á Tinghelluni í blaðnum, í Miðlahúsinum og á Rás2 varð raðfest høgt. Saman við Kára á Rógvi og øðrum eydnaðist tað at geva kjakgreinar út í bók, og Óla P tekningarnar eru fastur jólagestur.
Møguleikin fyri synergi ávirkan av at hava fleiri pallar at arbeiða á hevur fasinerað Jan, og hann hevur gjørt nakað við hetta. Ein av fruktunum eru ólavsøkuframsýningarnar í Smiðjuni í Lítluvík og síðani í Miðlahúsinum. Umframt tekningarnar hjá Óla P hevur so mangt annað forvitnisligt verið sýnt fram, og tað hevur virkað við til, at ólavsøkulív er komið í Vágsbotn og Tórsgøtu.
Tað er ilt at skilja, at tað hava verið stundir til annað enn tíðindi, blað og aðrir miðlar hjá honum, sum støðugt hevur verið “on”, og sum árla og síðla og gerandis og heilagt hevur verið klárur í orðum og myndum at dekka tiltøk og hendingar. Frítíð og arbeiði hava verið eitt, og tá ið Jan spennir frá, so er tað í svimjihylinum í Gundadali ella við billiardborðið, har hann í fjøruti ár hevur verið millum teir stinnastu í landinum. Samstundis hevur Jan eisini í mong ár verið nevndarlimur í Tryggingarfelagnum Føroyar.
Longu í barnaárunum á Landavegnum arrangeraði Jan tiltøk og kappingar. Hann var gulur skóti, og altjóða skótalegan í Idaho í 1967 er glæsiligt minni. Jan hevur roynt seg í fótbólti í B36, hondbólti í Neistanum og umborð á Sílinum hjá Havnar Róðrarfelag.
Jan er giftur Tove Thomsen úr Klaksvík. Hon er rólig, tolin og góður sparringspartnari. Børn teirra eru Durita og Eyðun og John, sum Tove átti frammanundan. Í morgin, leygardagin 2. apríl, verður 60 ára føðingardagurin hildin heima við hús, har tað verður opið hús í Sleipnisgøtu 10 á Norðasta horni frá klokkan 13.
---------
JHa
