Her skal meira veiggj í!

Heðin Mortensen
borgarstjóri

Alt ov leingi hava vit nú bíð­að eftir ambitiøsu bú­stað­arp­ol­it­isku ætlanini hjá lands­mynd­ug­lei­kunum. Vit hava bíðað í fleiri ár. Málið skuldi vera at skapa fjøl­broytt­ari bú­stað­ar­møgu­lei­k­ar, har úrvalið og umbýtið av bústøðum gerst størri, bæði millum ung og gomul, støk og familjur og annars fólk við ymiskari fíggjarorku.
Vit bíða framvegis. Hes­in góði bústaða­r­pakki skuldi vera fortreyt fyri fólkavøkstri og bú­skap­ar­vøkstr­i í Føroyum. Hesum verð­ur eftir øllum at døma einki av enn á sinni. Stóra út­boðið av bústøðum í Havn hev­ur til dømis ikki fingið hús­a­prísirnar niður, og lán­i­møg­u­leik­arnir eru ofta vón­leysir.
Men vit bíða fram­vegis. Og hvat bleiv av vakstr­ar­pakkanum hjá lands­stýr­i­num, sum skuldi seta fer á vinnulívið, bú­skap­ar­vøkst­ur­in, vitanarsamfelagið? Hvar eru vakstr­ar­átøkini at síggja?
Og ímeðan sjonglera mál­ini millum serfrøðingar, ráð og stovnar. Ting- og lands­stýrisfólk klandrast regluliga inn­anhýsis og fyri opnari mikr­o­fon. Einstaklingar og lands­partar verða sett upp í­móti hvørjum øðrum. Og einki hendir.

Vanta ásetingar um rættindi
Vit hava lógir um ansing av børn­um, men okkum vantar ásetingar um rættindi hjá teim­um við serligum tørvi. Gald­andi forsorgarlóg er ætl­að einum fornum donskum samfelag, sum ikki longur er til. Vit hava heldur onga eldralóg. Okkum vantar á­setingar um einlig og støk, so pláss eisini er fyri teimum og teirra førleikum. Ein hópur av okkara borgarum hevur ongi ásett rættindi. Ein hópur av málum, sum áttu at verið vanlig avgreiðslumál, rekast millum embætisfólk, stýri, landsstýri og løgting – og enda í skuffuni ella detta burturímillum, og fólkini, sum ikki tíma hetta meira, flyta til síðst av landinum.
Vit bíða eftir til­búgv­in­g­ar­lóg­ini og lands­byggi­regl­u­gerð­ini. Vit bíða eisini eftir ein­um altjóða universiteti og gransk­ing við kraft í. Vit mangl­a ein fólkaskúla, ið tor­ir at seta sær sjálvum krøv. Pen­sjónsnýskipan, klagulóg, makr­el­kvotur og onnur mál dansa fyri eygunum á okkum í fjøl­miðlunum, meðan 2.100 fólk í besta aldri ganga ar­beiðs­leys.
Mistreystið er stórt og líka­sælan er lemjandi. Og løg­tingið vísir bert ráða- og maktaloysi, har mei­nings­leys­ir fyrispurningar og skugg­a­boksing er dagsins undi­rhald – hvønn dag.

Mugu koma víðari
Her má vend koma í, so at aut­or­itetur og virðing aftur verða lyklaorð í mun til poli­tisku skipanina. Vit mugu aftur finna eina góða kós og halda hana. Í dag verður bara siglt í ring. Tí er einki veiggj í, og einki ”drive”.
Løgtingið átti at brúkt alla sína orku til at smíða lóg­irnar okkum væntar. Men í­staðin kunnu vit staðfesta, at meg­inparturin av orkuni fer við IKKI at loysa málini, sum tí reka fyri vág og vind, og til at markera seg við fyr­spurn­ingum, ið bert binda fyrisitingarliga orku til onga nyttu.
Í meðan doyr samfelagið spak­u­liga. Her vantar slag­kraft, her vantar dirvi og her vantar handling. Løgtingið hev­ur ongantíð verið meira lokalt og visjónsleyst enn tað sama. Eg eri samdur við fleiri sum halda, at við verandi gongd fer øll politiska og parlamentariska skipanin í upploysn, og politiska letið millum fólk bara veksur.
Eg tori at pástanda, at um land­ið varð rikið eins væl og Tórs­havnar kommuna, so stóð betur til samanlagt. Lat tí løgtingið smíða lógir og legg øll praktisk mál út til stórar kommunalar eindir at umsita. Tí vit mugu staðfesta, at lands­mynd­ug­leikarnir megna tað ikki.
Umsótu kommunurnar mál­ini, sluppu vit undan lok­al­politiska keglinum í løg­ting­i­num.

Vald fyri allar føroyingar
Okkum vantar fólk, sum hugsa stórt. Ting- og lands­stýrisfólk eru vald fyri allar føroyingar og ikki lok­al­um­boð í landsins stjórn. Og tey eiga at gevast við at sita í al­mennum fjølmiðlum og brúka tíðina uppá togarí um lok­alar staklutir og at verja sínar smáu dunnugarðar.
Løgtingið eigur at fremja lóg­ar­smíð og ikki sum nú drukna í lokalpolitiskum møsni, sum bara fremur sund­ur­lyndi og skapar nýggjar ó­semjur. Men fram um alt vant­ar verulig framtøk, virk­is­máttur, átakshugur og góður gamaldags ”futtur í”.
So ótrúligt tað ljóðar, so loyva somu politikkarar sær enntá at undrast yvir, at familjur og vælútbúnir ungdómar uttanlands ikki tíma at flyta heimaftur. Hvør skal siga, at tað er ikki okk­um, tað er galið við.
Tendra ein loftmiðil. Les eitt blað. Bara grenj, eingin handling. Vita, um tú finnur nak­að, ið kann eggja einum virk­is­fúsum unglinga at flyta úr tryggum starvs- og bú­stað­ar­við­urskiftum uttan­lands og heimaftur til Før­oya?
Vit bíða framvegis. - Men vit vilja ikki bíða meira. Eitt samt Tórshavnar býráð hev­ur hugsað stórt og hevur sett sær mál fyri býin og sam­felagið alt – mál um Føroyar sum vakstrardepil í Norð­ur­at­l­ants­havi.
Vit ætla ikki at lata sam­fel­a­gið doyggja spakuliga, vit hava skyldu til nakað annað fyri komandi ættarliðunum.
Men eisini vit í býráðnum verða á alt ov nógvum økj­um hildin føst í at bíða, bíða eftir grundleggjandi lóg­gávu og skipanum, sum land­ið skal koma við. So at siga allir landspolitikarar dyrka í løtuni sundurlyndi og ósemjur, og vilja ikki síggja, at vit føroyingar skulu kapp­ast við útheimin, og ikki við okkum sjálvi. Samstundis leggja allar evropeiskar stjórnir alla megi í at skapa neyðugu fortreytirnar fyri menning, vøkstri og vælferð – har er nevniliga veiggj í.
Tað skal tað eisini vera her !