Hægri útbúgvingar í Føroyum lúka ikki altjóða krøv

Annika Olsen

Fríggjadagin í farnu viku stillaði eg lands­stýris­mann­­­inum í mentamálum, Jógv­an á Lakjuni ein skriv­­ligan fyri­spurning um før­oyska lut­tøku í Bo­logne til­­gongdini, ið er eitt heiti fyri eitt samstarv ímillum 45 lond í Evropa innan hægri útbúgvingar. Spurningarnar vóru hesir:

Hví eru Føroyar ikki við í Bologne avtaluni?
Eru ítøkiligar ætlanir um, at Føroyar skulu innganga samstarv í Bologne avtal­una?
Kann landsstýrismaðurin útgreina hvørjar útbúgvingar eru góðkendar í altjóða høpi, og hvørjar útbúgvingar, ið ikki eru góðkendar ( sambært Bologne avtaluna)?
Hvat ætlar landsstýris­mað­urin at gera fyri, at allar hægri útbúgvingar í Føroyum fáa altjóða góðkenning?
Ùtbúgving er ein av horna­steinunum undir ein­um vælferðarsamfelag. Í visión 2015 verður útbúgv­ingarpolitikkurin sostatt høgt raðfestur sum ein part­ur av, at Føroyar skulu gerast millum fremstu tjóðir í 2015.
I Sorbonne 1998 bleiv av­tala gjørd millum ráðharrar í skúlamálum úr Fraklandi, Onglandi, Týsklandi og Italiu um eitt felags stev innan hægri útbúgvingar í Evropa. Eitt ár seinni hittast ráðharrar aftur í Bologne fyri at útbyggja hetta samstarv. Hetta samstarvið hevur síð­an fingið heitið Bologne avtalan.

Grundarlagið í hesari av­taluni er millum annað:
Ein harmonisering av útbúgv­ingunum
Eitt felags bachelor og mast­er støði
Eitt felags pointssystem (ECTS-skipanin)
Gera tað lættari fyri næm­ing­ar og lærarar at lesa og undirvísa á øðrum hægri stovn­um í Evropa (lestrar- og starvsmobilitetur)
Útbúgvingarnar skulu vera lættari at samanlíkna
Fremja Evropæiskt samstarv innan dygdarmennig
Staðfesta ábyrgdina hjá við­komandi stovnum
Eftirmeting av útbúgv­ing­ar­stovnum - bæði innanhýsis og uttanhýsis (akkreditering)
Samstarv um felags manna­gond innan útbúgv­ingar­­skip­anir

Síðan Frakland, Ongland, Týsk­land og Italia gjørdu hesa avtalu í 1998, eru fleiri evro­peisk lond koman avtrat, harímillum Norra, Ísland og Dan­mark. Heili 45 lond hava í dag inngingið samstarv.
Tað kann tykjast løgið, at Føroyar ikki eru partar av avtaluni, meðan fleiri smá­tjóðir sum eitt nú Luxem­bourg og Liechten­stein, eins og Norra og Ísland, hava inngingið samstarv. Har­afturat eru eisini fleiri lond, sum ikki eru limir í ES, partar av Bologne avtaluni. At Føroyar ikki eru partar av Bologne avtaluni kann tykj­ast sera undranarvert, eftir­sum landsstýrið hevur sett sær sum mál at gerast millum førandi tjóðir í heim­in­um í 2015, har útbúging­arpolitikkurin skal bera ein stóran part.
Tað er neyðugt, at Føroyar gerast limir í einari tílíkari avtalu sum Bologne avtalan, um føroyskar útbúgvingar skulu góðkennast í altjóða høpi. Tað er av stórum týdn­ingi, at aðrir hægri stovnar í Evropa kenna til føroysku útbúgvingarnar, sostatt at føroysk lesandi frítt kunnu flyta frá einum hægri stovni til annan í Evropa utt­an at missa tey fak, tey longu hava tikið á eitt nú Fróðskaparsetrinum. Hetta gevur ein størri fleksibilitet og mobilitet bæði hjá næm­ingum og stovnum.
Mangan eru føroysk les­andi komin í eina tvístøði, tá ið tey skulu flyta frá eitt nú Fróðskaparsetrinum og Sjómansskúlanum til ein annan hægri lærustovn í Evropa. Tvístøðan stendst av, at útbúgving teirra ikki er altjóða góðkend, og hava tey lesandi tískil ofta verið noydd at taka partar av út­búgvingini umaftur og í ring­asta føri byrja heilt av nýggjum.
Ein annar trupulleiki er, at ikki allar føroysku víðari­gangandi útbúgvingar hava góðkent bachelor støði. Hetta ger seg millum annað galdandi á Sjómans- og Maskin­meistaraskúlanum. Her ber ikki til hjá teimum lesandi at taka eina bachelor útbúgving og síðani taka eina kanditatútbúgving utt­an­landa, tí at útbúgv­ing­in á Sjómans- og Maskin­meistaraskúlanum ikki er altjóða góðkend. Hetta kann fáa álvarsligar avleið­ingar fyri Sjómans-og Maskin­meistaraskúlan. Vandi kann vera, at næmingar tá heldur vilja taka sjómans- og maskin­meistara­útbúgv­ingina uttanlanda, so teir fáa eina útbúgving við altjóða góðkenning.
Sjálvt um Føroyar ikki eru limir í ES, so ber tað væl til at fáa eina smidliga útbúgvingarskipan við Bo­logne avtaluni, soleiðis at hægri útbúgvingar í Før­oy­um og føroysk lesandi fáa altjóða gókenning og viður­kenning.