Eg havi seinastu árini javnan skriva um og kritisera okkara fiskidagaskipan, og tí gleðir tað meg, at fleiri politikarar nú vilja viðgera spurningin um vit framhaldandi skulu hava fiskidagar ella vit skulu royna eina kvotaskipan ístaðin.
Vit hava roynt eina kvotaskipan í hálvtannað ár fyrrapartin av nítiárunum. Hon royndist ikki væl, men orsøkin til tess var ein heilt óvæntað og óvanliga skjótt vaksandi toskastovnur, sum viðførdi, at tað snøgt sagt ikki var fiskandi fyri toski, sum lítil og ongin kvota var til. At kolldøma eina kvotaskipan út frá teirri royndini, er tí ikki rættvíst.
Fyrsta treyt fyri at ein kvotaskipan kann rigga er, at kvoturnar verða ásettar í mun til hvussu stovnarnir veruliga eru fyri. Sjálvandi er altíð ein ávís óvissa í metingum, men við tíðini gerast fiskifrøðingar betri førir fyri at meta um stovnarnar. Tað átti eisini at borið til møguliga at økt onkra kvotu, um tað, eftir at nakað er ligið av kvotaárinum, vísir seg, at vera væl meira til av onkrum fiskaslagi enn frammanundan væntað, sum til dømis við toskinum, tá ið vit seinast royndu eina kvotaskipan.
At ungfiskur verður blakaður út verður mangan brúkt sum eitt argument ímóti eini kvotaskipan. Til tað er at siga, at ungfiskur skal hvørki veiðast ella blakast út, og tað er líka mikið um tú fiskar undir eini fiskidagaskipan ella eini kvotaskipan. Har er ongin munur.
Sjálvandi er ein reellur vandi fyri, at ein sum fiskar undir eini kvotaskipan, vil hava eina so stóra meðalstødd sum møguligt av tí avmarkaðu nøgd, hann hevur av einum ávísum fiskaslag, til tess at fáa best møguligan prís.
At nýta útblaking í EU og øðrum fremmandum sjógvi sum ræðumynd, er ikki rætt, tá ið vit tosa um føroyskan fiskiskap undir Føroyum. Til tess at meta um veruliga vansan, átti at borið til at kannað hvussu stórur trupulleikin er millum føroysk skip á botnfiskaveiðu undir kvotaskipanum. Føroyskir trolarar fiska undir eini kvotaskipan í Barentshavinum; føroysk línuskip fiska undir eini kvotaskipan við Ísland, og bæði føroyskir trolarar og línuskip fiska undir eini kvotaskipan á Flemish Kap.
Ein kanning um hvussu støðan er viðvíkjandi útblaking hjá hesum skipum, er helst frægasta grundarlag til tess at meta um, hvussu støðan hevði verið undir Føroyum, høvdu vit eina kvotaskipan.
Onkur vil pástanda at fiskiskapur í Barentshavinum, undir Íslandi og á Flemish Kap kann ikki samanberast við fiskiskap undir Føroyum, tí her er hann meira blandaður. Tað argumentið, haldi eg, heldur slett ikki, tí skipini koma sjálvandi at hava bæði toska- hýsu- og upsakvotur í mun til hvussu stovnarnir hvør sær eru fyri. Onnur fiskasløg eru ikki avmarkaði.
Ein kvotaskipan hóskar ikki til tað blandingsfiskarí, sum vit hava undir Føroyum, verður eisini sagt. Har vil eg pástanda, at tað er beint øvugt, og at ein dagaskipan er beinleiðis skaðilig fyri stovnarnar í einum balandingsfiskaríi.
Hugsa vit okkum, at toskastovnurin er sera illa fyri, og fiskifrøðingar ráða til, at minka toskaveiðuna mest møguligt, so letur hetta seg illa gera undir eini dagaskipan. Og um tað so vísur seg, at toskur, hóast stovnurin er lítil, er at fáa í hampiligum nøgdum á eini leið, vilja skipini sjálvandi leggja seg eftir at fiska hann, tí ivaleyst hevur hann góðan prís, tá ið lítið er til av honum.
Undir eini kvotaskipan, høvdu skipini rýmt av leiðini, har toskur var at fáa, vegna ov lítla toskakvotu. Ein illa staddur fiskastovnur fær tí betri verju undir eini kvotaskipan enn undir eini dagaskipan, og ein kvotaskipan er tí lívfrøðiliga betri egnað í einum blandingsfiskarí enn ein dagaskipan.
Harafturat hevur kvotaskipanin tann stóra og alt avgerandi fyrimun fram um fiskidagaskipanina, at tá nýtast ongar avmarkingar at verða lagdar á skipini, sum so fáa fríar ræsur at mennast og tillagast. Og helst skulu kvoturnar verða tengdar at reiðaríum heldur enn skipum.
Thormund Johannesen
Skipsførari og skipsverkfrøðingur
