Burtur eftir Bergtóru Hanusardóttir
Skaldsøga, 418 bls.
Mentunargrunnur studentafelagsins 2006
????????????????????
Carl Jóhan Jensen
????????????????????
Ein pastisja
Ketilin stóð útiá, men kókaði tíbetur ikki turrur, hóast skerpikjøtið mátti goymast úti á svalanum, donsk nøs so viðkvom, men prátið gekk lívliga, hóast frikadellurnar vóru ræstar á Garði, men omaneftir gøtuni bar til at keypa morgunbreyð, stórbýurin so stórur, men drongurin, ið onkuntíð mynti hana inneftir viðarlundini í regni undir einum furutræ í Havn, var knappliga so svartsjúkur nú, so illoygdur í einum bakgarði í eini íbúð, sum tey hava vaskað saman og málað, so hon andar av hugna, hóast tað ikki er innkomandi út í garðin og vesið fyri súrum deymi og eiturkoppum, men tíbetur dekkini á súkkluni vóru heil, hóast hon var gomul, kortini vóru ófriðarmaðkar í búkinum, tá ið Tjaldrið legði frá landi á triðja klassa við keiina, har øll standa og vinka, mamman og pápin, men tíbetur fæst drekkamunnur eisini inneftir gøtuni niðri í tí stórfremmanda stórbýnum, hóast drongurin melur fullur, men átti at lisið sína verkfrøði fyri Føroyar og framtíðina og ikki fríggjað seg svartsjúkan við øðrum, nei, heldur kroyst seg í staðin í songini ella í gongini ella úti í Neystinum í Norðhavnini, tað heldur hon so vist, meðan orglið spælir hart uttan at skumpa í kirkjuni vesturi í Vágum, men tey sita so einsamøll tveyeini og hon kreyp inn í føvningin á honum og smyr bæði breyð og ger honum drekkamunn, dreinginum, sum er hundasjúkur um morgunin, sum hann hevur keypt øl eftir Krystallgade, men sálin fer kortini á flog við henni sum ein smáfuglur í sólarrenningini og leggur seg sum eitt ljósareytt fon oman á øllum, men tíbetur fekk hon p-bollar og hann tók sum sagt um onnur bróst, men kíndi ikki seg, tað veit hon, og best sum er fær vinkonan barn, so hon noyðist at giftast, men tíbetur kókaði ketilin, hóast tað bæði er drúgt og leingi at lesa til lækna, ræðuliga leingi og drongurin svartsjúkari enn nakrantíð, fullur og knúskar og skræðir seg, tey føroysku klæðini hjá sær fyri ongum, meðan Donovan syngur donna donna okkurt, men tíbetur var mjølk út í temunnin, hóast sjóverkin við Tjaldrinum og stoktar lippur og slagsmál við Neystið og vónbrotið, sum bilgdist í sær, tað veit hon, til drongurin spreingir seg av einum motori í einum kjallara, heilt ólógliga, men tíbetur so frægt gekst á DTH, hóast bruna í langabotni, at ráð eru fyri honum: maskinskúla heima, konu (aðrari enn sær, tað veit hon), so skittur í illsinnið, tá ið hann svakur av brennivíni gongur á seg inn eftir á Kannibalin ella á Garð ella onkustaðni út á Amager, men tíbetur var breyðflísin til at taka, tíbetur hjá sær, heldur hon, og ikki minst drekkamunnurin og rullupylsan, og so koma jólini og jóladunnan, sum tíbetur ikki brendist í ovninum í stórbýnum við stearinljósi í vindeyganum, óvissum tárum, heimlongsli og reyðkáli, men tað er langligt at lesa, tað veit Guð, serliga til lækna, langligt at dragast við danskarar, teir fittu við vælmeintum fordómum eins væl og klapptoskarnar við hinum fordómunum, teir sum altíð grenja um Føroyar og føroyingar, um matin, sum tey pakka eftir Áarvegnum heima, eftir allari keiini og sendu niður við Tjaldrinum, hvat hevur turrfiskurin gjørt dønum, hví ilskast teir um knettini, skinsakjøtið og alt hitt, ja, hví vilja teir upp í EEC eftir øllum Ráðhúsplássinum, hví unna teir okkum so illa hatta sindrið av skattapengunum hjá sær, hví skilja teir ikki føroyskt, hví geva teir ikki okkum sjálvstýri, hví, ja hví, hví, men tíbetur er hugnin og bindiklubbin, sum gongur so lívliga, meðan hon bíðar eftir framtíðini, ja tøkk fái Guð, tøkk fyri drekkamunnin, takk og tøkk.
Einki frábregðilsi
Henda eftirgerðin (ella pastisjan) átti at tikið væl saman um megininntakið í nýggjastu bókini eftir Bergtóru Hanusardóttir, skaldsøguni: Burtur.
Evnisfangið, sum høvundurin ger burtur úr, er lestrartíðin í Keypmannahavn í trýssunum, og bókin hevur longu fingið gott skoðsmál frá ið minsta lagi einum ummælara. Í eini grein í Sosialinum her fyri rósti viðkomandi ummælari Bergtóru Hanusardóttir og helt, at hon við hesum verkinum av álvara sýndi, at hon bæði hevði hegni og handahógv til skaldsøguskriving, ja, breyt upp úr nýggjum og legði alin aftur at teirri sponn, hon higartil hevði rokkið bæði í máli og frásagnartøkni.
Og tað er ikki bara lygn. Bergtóra Hanusardóttir hevur av sonnum lagt alin afturat sponnini, tá ið um síðutalið ræður. Bókin er til longdar sum allar hinar bøkurnar til samans, ið hon, tíverri, hevur lagt eftir seg higartil.
Í aðrar mátar er Burtur tó einki frábregðilsi.
Tvørturímóti.
Hon liggur mitt í tí slagnum av bókmentum, tí serføroyska frábrigdinum av royndskygni, drekkamuns-realismuni. Hetta er eitt bókmentaslag, ið skjótt sagt, bregdar smástúran um verðina og suss saman til eitt eiti av nýtíðarligari lívskenslu, har eingin sút (hvørki tilverulig ella politisk) er so tung, at hon ikki kann linnast við drekkamunni, práti og innihugna.
Tað er valla ovmikið sagt, at drekkamunsrealisman umboðar tær bókmentir, ið føroyskir lesarar hava tikið best undir við tey seinastu tjúgu, fimmtjúgu árini (kókibøkur óíroknaðar (verðsligar sum andligar) og siðsøga). Tak bert bøkurnar, ið eitt nú Marianna D. Dahl og Oddvør Johansen hava latið frá sær. Kortini hevur drekkamuns-realisman yvirhøvur ikki bjóðað líkindi til stóra lestrargleði.
Og tað ger Burtur heldur ikki.
Sum ein blaðlús
Sum lesari kennir tú teg sum blaðlús á ferð um eina lyngklógv, málsliga so skorpnaða, skaldsliga so eiðasøra, at tað má eita undur, at hon ikki langt síðani er molnað og fokin út í einki. Burtur er ikki keðiligur lesnaður, hon er burtur úr vón og viti keðilig. Steindeyður setningur dettur av steindeyðum setningi allar fýra hundrað og átjan síðurnar á tamb. Sjálvt lívsseigasta blaðlús má falla í fátt, tí hóast ein feril av andligum lívi kann vera onkustaðni djúpt inni í lyngklónni, ein feril av bókmentaskili, av feminismu, av tjóðskapi, av tilviti um menniskjanslig kor osfrv, so er umhvørvið kortini so trænað, so turrpínt, at tað drepur allan lestrarvilja.
Og hvat er tá at gera hjá einari neyðar blaðlús? Hvørji ráð kann hon finna til at forða øðrum frá at turrpína lestrarhugin til deyða enn tey at seta í eitt gallróp so hvølt, at høvundurin skilur tað burtur úr meldrinum av søgdum og prentaðum skammrósi:
Gevst, fyri Guðs skyld, gevst, gevst!
