Missiónsskrekkur og bygdalega

Tá íð tu er bygdamaður í Havn, so frættir tú í brotum og sær í brotum hvat hendir í heimbygdini og fær sjálv­dan allan samanhangin við og tí snaraði eg norður til Nes­vík­ar, tá eg var komin til Streymin hetta frígg­ja­kvøld­ið ávegis norður á Hell­ur­nar at halda vi­ku­skif­ti.
Legan var longu byrjað. Úti í gongini spældu børn, sum eg kendi, og onnur hvørs andlit vísti hvørjum fólk­a­sla­gi tey vóru av. Tey heil­sa­ðu, nevndu meg við nav­ni og eg kendi meg heima beinanvegin.
Inni í stóra salinum sótu oy­n­d­firð­ing­ar og supu sup­pu. Salurin er so stórur, at tað sá tómligt út, men skjótt fekk eg varðhugan av, at meg­in­part­ur­in av bygdini var her. Eg kendi meg enn mei­ra heima, tá mjøl­boll­ar­nir og heita súpanin hjá Krist­ja­ni Gaard í Langa­garði byrjaðu at hita í ma­ga­num og út í kroppin.
Klokkan var komin nakað út á kvøldið og nú skuldi kvøld­an­dakt haldast. An­dakt­s­hald­arin hevði for­fall og eg varð biðin um at si­ga nøkur orð. Eg segði nei. Eg havi slett ikki gingið í missiónshús alt mítt vaks­na lív, og eg dugi ikki at siga nakað, sum allarhelst ei­si­ni skal innihalda okkurt an­da­ligt, soleiðis bara av han­da­hóg­vi.
“Bar eg meg nú skeivt at,” hugsaði eg. Kom at hug­sa um farbróður í Klaksvík, And­rias á Marknagili, sum nú liggur undir grønu torvu. Eina­ferð segði hann nei til at tala á einum møti, hann varð tyktaður við fleiri ár­um, áðrenn hann var bið­in aftur, og síðan tá hevði hann ongantíð sagt nei.
Verið eg biðin aftur, so si­gi eg ja.
Missiónsfremmandur
Eg eri uppvaksin í Oyn­dar­firði, ein missiónsbygd við mis­si­óns­hú­si og sterkari mis­si­óns­ka­ri viðvenju eini fýra ártíggjur undan at eg varð føddur. Familjan hjá mær í faðirætt var un­dan­gon­gu­fólk innan mis­si­ón­ina. Abbabeiggi, Jákup í Skúla­num stóð á odda, abbi mín Jústinus var upp í og kona hansara, omma mín, Mag­ni­na í Hoygarðshúsi var ein av grundstuðlunum. Í mínum barnaárum vóru vit á barnamøti og eisini á ræt­tu­lig­um missiónsmøtum. Ikki tí vit skuldu, heima hjá okk­um var trúarfrælsi, held­ur tí vit tímdu, tað var ikki so nógv at fara til í hesi avbyrgdu bygd. Eg minnist møt­ini bæði langdrigin, hugn­a­lig og spennandi, alt eft­ir hvør hevði orðið.
So hendi ein broyting, hetta hendi í 1969, sama ár sum mannaættin setti fótin á mánan fyri fyrstu ferð. Eg kom út á Strendur at ganga í skúla, samstundis sum ein veking var við at vakna við Skála­fjørð­in. Jákup Mag­nus­sen, ein stórur prúður skal­lu­tur sørvingur, man­naði tá nýggja prestagarðin á Gjaranesi. Hann var front­fig­ur­ur í vekingarrørsluni, kar­as­mat­isk­ur sum fáur. Krist­us var svarið hjá hon­um og er tað enn hjá yvir ein­ari milliard av heimsins í­búgv­um.
Frammanundan hevði eg við øvund eygleitt teir sum vó­ru eldri enn eg og sum gin­gu at lesa hjá Follend pres­ti á Nesi. Hann var so gam­al, mildur og al­fað­ir­lig­ur, at hann líktist sjálvasta Gudi, tí góða Gudi, sum eg í mínum innara sá fyri mær. Teir róstu honum og søgdu frá hvussu stuttligt tað var at ganga til prest.
Mítt ættarlið skuldi eisini til prest. Hetta var í 1971. Nú var vent í holuni. Und­ir­vis­ing­arcellan var kjallarin í missiónshúsinum á Strond­um. Allur leikur var skúg­vað­ur til viks. Her gekk nýg­gi karismatiski prest­ur­in, fyltur av illum heilagum an­da og boðaði bál og brand, um vit ikki vendu um í stundini. Sum ein an­nar kapo gekk hann runt, skal­lu­tur við Luthers ka­te­kis­mus í hondini og út greið­aði boðini fyrst við Lut­her­sa útlegging so síðan sí­ni egnu. Lágt var millum loft og gólv, og loftið var mál­að við hvítari heil­blank­ari oljumáling. Skallin á pres­ti skygdi upp í loftinum og eg hevði varðhugan av, at eg hoyrdi tveir persónar, sum í allar valmeint heit boð­aði hóttandi gleði­boð­skap­in, sum serliga snúði seg um, hvat hendi, um tú ikki í stundini vendi um. Men hvussu vendir man um? Hetta spekuleraðu vit ótta­full um um kvøldarnar. Eg hoyrdi tveir prestar, tann van­li­ga gangandi í mis­si­óns­kjall­ar­an­um og so hin á høvd­inum uppi í tí blanka hví­ta skyggjandi loftinum. “Tit kalla hann illamann, eg sigi fanin, Satan!” dundi millum okkum bebbaræddu kom­an­di konfirmantum. Eg vendi missiónini bakið beint eftir at eg var fermdur, og havi so at siga ikki vitjað ha­na aftur fyrr enn nú, eg si­ti í Nesvík á bygdastevnu fyri oyndfirðingar nú 35 ár sein­ni. Seinni í lívinum hit­ti eg aftur Magnussen prest. Vit hittust omanfyri skýgg­ini á veg til Danmarkar mong ár seinni Hann sá út til at hoyra heima her í hes­um meira himmakenda um­hvør­vi. Vit komu at sita við síðuna av hvørjum øðr­um í flúgvaranum. Eg var tys­tur og harmur um at koma at sita viðsíðuna av pres­ti í hesi flúgvandi barr. Hann var broyttur. Vinsælur og blíður og hevði ikki ein gang at mær, tá íð er foyur segði jatakk til fyrsta sjus­sin, og eitt sindur bragd­lig­ari játtaði næsta, tá íð blíðu flog­tern­ur­nar bjóðaðu. Kanska var tað heilt garvilt við vekingini á Strondum fyrst í sjeytiárunum, tí Magn­us­sen mintist einki til, at hann hevði fermt meg. Nú er hann eisini far­in, og friður verið við min­nin­um um hann. Eg havi ong­ar ringar tankar um hann, slettis ongar. Hann var sannførdur av sonnum og gjørdi bert tað sum hann helt vera best fyri okkum.
Send okkum vekjunnarond
Tað eru ligin 35 ár og nú si­ti eg aftur í syngi sangir úr heima­mis­si­óns­sang­bók­ini í leguhúsinum í Nesvík. Eg eri í góðum selskapi mill­um bygdamenn og tað er kend fólk, sum stíla fyri sang­løt­uni. Tað er leyg­ar­kvøld og bygdarlegan við oynd­firð­ing­um nærkast tí næs­tu náttini í Nesvík.
“Send tínar streymar av náði, send okkum vek­ing­ar­ond” rungar í hesi stóru høll­ini, sum kann rúma fleiri ferðirnar fólkatalinum í Oyndarfirði. Tað eru tveir strand­ing­ar, sum eru boð­send­ir at skipa fyri sang­løt­uni, Símun og Emil. Eg ken­ni teir, havi hitt teir í øð­r­um høpi í mínum ungu døg­um, og tá sungu vit ikki úr Heimamissiónsbókini. Vit hittust fyri tað mesta i ei­ni dansistovu, sum slett ikki er til longur, og sum lá fyri endan á Kjer­lig­heits­stiga­num á Strondum.
Teir duga væl, har­mon­i­k­an er frammi og guitarurin við og sangur sameinir.
Beint áðrenn høvdu vit hugt eftir filmi frá mínum barna­ár­u­m. Harald Petersen vís­ti á hvíta løritinum hvus­su aldurin fer við fólki.Film­ur­in var frá seinast i seks­ti­áru­num. Her var víst frá kon­fir­ma­t­ión­um og føð­ing­ar­døg­um. Nú hongur tað so­leið­is saman, at eg og Har­ald eru næsmastu skyld­menn, mamma og hann eru syst­kin­na­børn og tí var tað mín familja sum vóru høvuðs­leik­ar­arnir í film­in­um.
Eg sá eitt glimt av mær sjálv­um eisini. Halgadoyð eg eri broyttur nógv hesi sein­astu 40 árini, og tað vó­ru hini eisini, also tey sum ikki eru deyð. Und­ir­luta­kens­lan í barnaárunum før­di til at eg helt meg ikki ve­ra serliga vakran sum barn. Tá eg nú síggi meg aft­ur á filmi 40 ár seinni, stan­di eg einki aftanfyri nakr­an annan í vakurleika. Eg sendi heitar og vakrar tank­ar til henda fitta smá­drong­in í vakrari myns­tru­ta­ri føroyskari troyggju.
Er tú ikki fyrireikaður, so kann tað vera ein nokk so ó­g­vus­lig hending at síggja film av tínum egna lívi so­leið­is knappliga. Tað er sum at vera drigin inn í eina ann­an kendan heim, sum slett ikki er til longur.
Sum ein annar dog­me­film­ur byrjar leikurin við at Ed­ward í Skálafirði fer gan­gan­di oman gjøgnum bøin. Hann var gamal maður, tá íð eg var smádrongur og hann stóð fullkomiliga mát við myndina inni í mínum min­ni. Ein maður við ser­lig­ari útstráling, giftur við lang­a­bbasystir míni Ebbu. Tað var høgtíðsdámur yvir bygd­ini, tá íð hann kom úr Skála­firði áðrenn vegurin kom. Hann steðgaði leingi, vit­ja­ði nógv hús, var av­hild­in og frásøgumaður sum fáur. Eg minnist hvussu eg sum smádrongur sat stein­run­nin, tá hann við kenning og serutt reypaði um farnar løtur, tá íð hann sum tann góði hirðin hevði leitað eft­ir seyði í ivaveðri Millum Fjarða. Gonguferðirnar um Helv­tin­ia, tá hann fríggjaði sum ungur í Oyndarfirði vó­ru eins dramatiskar og tá íð Scott gekk seg í deyðan suð­ur á Suðurpólin í 1912. Tvey ár frammanundan høv­du Edvard og Scott hugt eft­ir tí stóru Haley hal­a­stjørn­uni sum mundi rakt jørðina. Ed­ward var staddur umborð í eini slupp suðuri í Vági og Scott oknunstaðni í Bret­lan­di. Hon var so bjørt í 1910 at fólk trúði at evsta løtan var komin og Edward gjørdi ikki minni av, tá ið hann drama­tiser­aði hesa hending høg­tiðs­kvøld í Oyndarfirði. Tað tekur kometini 76 ár at ge­ra rundferðina. Hon var sein­ast her í 1986 og sæst ikki aftur fyrr enn í 2061 og tá verið eg so undir øll­um umstøðum deyður.
Tannhjólið í orginala sup­er 8 filmsvísaranum dróg film­in víðari við einum títt klikk­jan­di ljóði. Og so slup­pu vit aftur í vegballið. Veg­ball­ið er eitt hugtak í Oyn­dar­fir­ði sum tey tilkomnu on­gan­tíð gloyma. Tað hava verið mong ball í bygdini, men vegballið er bara tað eina. Og tað er ballið, sum varð hildin tímar eftir at snór­ur­in varð kliptur og Oyn­dar­fjørður bleiv bundin í vegakervið í Eysturoy. Byg­din kemur ongantíð at upp­li­va slíka stórhending aft­ur, alt annað kámast sam­an­bor­ið við hesar dagar í november í 1968. Filmurin sýn­ir ikki sjálvt ballið, men held­ur dagin eftir, tá íð rud­dað var inni í gomlu hús­un­um í Víkum, har ballið varð hild­ið. Og siðsøguliga hava júst hesar hendingar størri týd­n­ing fyri bygdina, tí nú var bara talan um byg­dar­fólk og av teimum eru meg­in­part­urin einglar í dag og børn­ini á filminum eru um mið­jan aldur.
Kirkjuklokkan tagnað
Tað er sunnumorgun í Nes­vík, og kirkjuklokkan hon­gur still í torninum í kirk­juni í Oyndarfirði. Oynd­firð­ing­ar eru vaknaðir ann­an dagin í tí heilt fremmanda mill­um eystfall og vestfall beint norðanfyri Streymin. Teir hava etið morgunmat. børn­ini spæla bæði inni og úti, og spakuliga byrjar at anga av døgurða úr køk­in­um har Kristjan í Langa­garði er einaráðandi sum kok­kur.
Prestur er komin av Gjára­nesi á Strondum. Jógvan Fríð­riks­son hevur nú í mong ár verið prestur hjá oynd­firð­ingum. Hann kenn­ir síni sóknarbørn um nak­r­ar fáar dagar fyllir hann 50. Tað er sunnudagur sep­tu­ag­e­si­ma og hann tosar um at øll hava tørv á somu løn an­da­li­ga sæð. Tann sum kem­ur seinast er eisini svang­ur og tørvar mettuna.
Vit syngja og setast við døg­urða­borð­ið. Ham­borg­ar­a­rygg­ur í ananas og ísur og kaf­fi omaná. Vit dusa okk­um í reinari vælveru.
150 oyndfirðingar og tað kun­du verið fleiri. Teir ko­ma næsta ár, tí hóast karm­urin er missión, so snýr ein slík lega seg fyrst og fremst um sosiala sam­veru millum kent fólk, sum eru ein partur av okkara lí­vi, knýtt saman av fam­il­ju­bond­um og bondum spunn­in av tí at hoyra til eina bygd.
Vit síggjast komandi ár og serliga hugaligt verður at síggja tey, sum ikki vóru við í ár.