Bogi Eliasen, cand.scient.pol
Heimsins størsta demokrati
Men hvat er India? India er í dag heimsins størsta demokrati, og bleiv savnað sum eind sum bretskt hjáland. Landið fekk ikki fullveldi, fyrr enn tilgongdin at taka av hjálandaveldini veruliga tók dik á seg aftaná Seinna Veraldarbardaga. Úr nýggjaru søguni vita vit nakað um drúgva stríðið hjá Mahatma Gandhi fyri bæði at vinna India fullveldi, men samstundis at gera tað soleiðis, at ymsu tjóðirnar og átrúnarligu bólkarnir kundi liva í friði saman. Við yvir einari milliard íbúgvum er talan um eitt sera fjølbroytt land. Tær orrusturnar vit hoyra mest um er t.d um Kashmir. Pakistan var upprunaliga ein partur av India, men bleiv líkasum tað muslimska landið, og komu muslimar úr øllum India til Pakistan, tá landið Pakistan sá dagsins ljós. Stóri meirilutin er hindu, men eisini ein rímiligur minniluti av sikkhum eru í India, og tað er tann orrustan vit hava hoyrt mest um í India. Ikki minst tí at Indira Gandhi legði eftir sikkum og bleiv eisini dripin av sikkum.
Stjórnarskipan
India verður kallað heimsins størsta fólkaræði, og er landið eitt sambandsríki, sett saman av federalum eindum. Federalu statirnir eru 28 í tali, umframt 6 sonevnd Union Territories. Munurin millum statirnar er stórur, og hóast India vanliga verður sætt sum eitt miðsavnandi sambandsríki, so er munurin stórur á lógum og reglum í ymsu statunum. T.d. eru summir statir munandi meira marknaðarbúskaparligir enn aðrir. Sambært t.d. The Economist merkir tað, at nógvir økisflokkar hava vunnið frama seinnu árini. Í nógvum økjum eru eisini ynskir um víðkað sjálvstýri og/ella fullveldi.
India og búskapur
India gjørdist fullveldisland í 1947. Tveyhundrað árini frammanundan var India eitt bretskt hjáland. Í byrjanini av fullveldistíðini var India búskaparliga vinstrahalt, og enn eru fleiri kommunistiskir flokkar. Kongressflokkurin, sum situr á valdinum nú, er í samgongu við kommunistiskum flokkum, og m.a tí gongur striltið at gjøgnumføra búskaparligar broytingar ávegis einum indiskum marknaðarbúskapi. T.d blivu liberaliseringar framdar í flogferðslu, telefonkervi og bygningsvinnu í 2005. Men síðan hevur verið politiskt ósemja um ella hvussu haldast skal fram.
India og handilsavtalur
Sum tað hevur verið frammi, so hevur India dupultskattaavtalu við Føroyar.
Sambart handilsdeildini í Indisku stjórnini, so hevur India bert fríhandilsavtalu við Sri Lanka, handilsavtalur við Bangladesh, Bhutan, Ceylon, Maldiverne, Kina, Japan, Suðurkorea, Norðurkorea, Mongolíi og sonevndar preferential trade agreements (PTA) við Kili, Mercosur og Afghanistan. Síðan eru rammuavtalur við GCC londini (arabisku flógvalondini), ASEAN, Teiland og Kili.
Tollur og skattur
India hevur, í heimshøpi, ein rættiliga høgan innflutningstoll.
Sambært tradeportal of India, so verður allur innflutningur tollaður við millum 5 og 35% og er miðaltollurin 15%. Hóast hetta tykist høgt, so er talan um úrslit av miðvísari lækking av tolli, har hægsta mark er lækkað frá 150% í 1991 (sum eisini var ein lækking) til 35% í dag.
Inntøkuskatturin er progressivur upp til 30%. Virkir gjalda 35% + 2,5% av goldna skattinum. Útlendsk virkir gjalda 40% + 2,5 %.
India hevur sostatt verið eitt afturlatið land. Seinni árini hevur verið arbeitt við at lata landið upp og at hava ein marknaðarbúskap. Tað almenna spælir enn ein týðandi leiklut á marknaðum, m.a. í fíggjarheiminum. At torført kann verða at einskilja, vita vit alt um, men útlendski áhugin í India er stórur og ynski um útlendskar íløgur setir eisini krøv til landið, sum sjálvt er áhugað í meira dynamikki og útlendskum kapitali.
Singh ístaðin fyri Gandhi
Núverandi forsætisráðharrin sat sum fíggjarmálaráðharri frá 1991 til 1996, og verður mett at hann er arkitekturin aftanfyri tað ovurstóru framgongd, sum hevur verið seinastu árini. Hann hevur eisini roynt at bent búskapinum tann liberala vegin. Tað lá tó ikki í kortunum, at hann skuldi gerast forsætismálaráðharri, tí kongressflokkurin stillaði upp við Soniu Gandhi sum høvuðsvalevni. Hon er verdóttir Indiru Gandhi og einkja eftir Rajiv Gandhi. Sonia er fødd italieni og var tað eisini kritikkurin av henni. m.a. tí at harða stríðið var millum kongressflokkin hjá Gandhi, sum er at kalla altumfevnandi, og so tjóðskaparliga hinduflokkin. Tá at hon, ella flokkurin við henni á odda, hevði vunni valið, tók hon ikki av at gerast forsætismálaráðharri, og tí fall valið á Singh. Forsetin, ið ikki hevur so stórt vald, er muslimski Abdul Kalam og kendur sum heilin aftan indisku missilskipanina.
10. størsti búskapur
Sosialu trupuleikarnir í India eru enn stórir. Hóast arbeitt hevur verið við at upploysa kastuskipanina, hevur tað ikki heilt eydnast. Undirstøðukervið er ikki nóg væl útbygt og stórur eftirspurningur er eftir t.d fartelefonum. Landið hevur 10. størsta búskapin í heiminum, og verður roknað sum ein av framtíðar sterku leikarunum á alheimspallinum. Landið hevur staðið seg væl í at fáa útflaggaðar vinnur til sín, og hevur eina stóra og vælútbúnað arbeiðsmegi (í tali) at seta inn í alheims kappingina, men hevur trupulleikar av ikki at verða nóg væl útbygt.
Landbúnaðurin hevur enn stóran týdning og fevnir um ein fjórðing av BTÚ. Ídnaðurin er latin upp fyri útlandinum, men ein stórur partur er tó enn almenn ogn . Sambart The Economist, so eru tað tænastur sum eru drívmegin í indiska búskapinum. Vælkenda dømi er m.a. Bangalore, sum er kent sum indiska Silicon Valley.
Framtíðin
Stóra avbjóðingin liggur í at menna alt landið, tí munurin millum rík og fátøk er stórur, eins og at munurin millum sambandslondini er stórur, og at leisturin tey ynskja er ymiskur. India er m.a. spennandi, tí talan er um ein sera stóran marknað við yvir einari milliard íbúgvum. 2/3 arbeiða enn í landbúnaðinum og nógv hava vánaligar liviumstøður. Búskaparvøksturin er stórur, og um so er at miðalkeypiorkan veksur, gerst India ein av teim áhugaverdu marknaðunum í heiminum, sum eisini hevur fingið staðfest sína tyngd, við at koma við í kjarnorkuklubban.
