Skaldsøgan
Nú hevði Jørgen-Frantz Jacobsen tilfarið, men hvussu fór leikur í hesi skriving? So seint sum 25. september 1934 hevur tað ikki enn rættiliga borið við William Heinesen, at vinmaðurin er farin undir eina skaldsøgu: »Viðvíkjandi skaldsøguni hjá tær, so kom tað mær ikki til hugs, at tú vart farin undir hesa skaldsøgu. Álvaratos so trúði eg, at tað snúði seg um meir og minni leysar ætlanir, sum tú møguliga einaferð, tá ið høvi beyðst fórt at hugsa um at seta í verk«. Hann leggur tó aftrat, at hann veit, at Jørgen-Frantz ikki letur seg kúga av lagnunar svikaráðum, men í staðin savnar bæði pínu og royndir í eina søgugongd: »Og tað, skilji eg altso nú, evnið er hesa ferð skaldsøgan um Beintu. Lagnan hevur latið tær tilfarið, latið tær psykologiina hjá høvðuspersónunum«.
Í brævi frá 20/10 1934 sigur Jørgen-Frantz seg vera likamliga linan, men í andaligum ódnarstormi: »Einastu ráðini til at koma sær uppundan aftur er skaldsøgan. Men eisini hon krevur bæði nervar og megi«. Og hann biðjur William Heinesen senda Tinganesi »eitt blítt eygnakast. Tað er har skaldsøgan er um at taka seg upp - í vindgosinum uttan av havi, aftur við tónunum hjá Rameau og Couperin-le-Grand, skelvandi sálmasongi og uppressandi gavottum. Á, hann sum orkaði at leika seg mettan í síni øði!«
Jørgen-Frantz Jacobsen er nú rættiliga komin í gongd við skrivingina, og tað er púra greitt, at hann roynir at skriva seg ígjøgnum og leysan av øllum kenslum, sum Estrid vekir í honum. Hann veit, hvør drívkraftin er, og sigur, at sálin tíggjar sær »sum ein skáldað apa!« Upp á sín egna retoriska spurning, hvat hetta er fyri nakað, svarar hann: »Tykni, særdur stoltleiki, vónbrot, saknur og ein fittlig stór rúgva av púra banalum egoistiskum fyribrigdum. Men fyri tað er pínan tann sama«.
3. januar 1935 skrivar Jørgen-Frantz til William: »Mítt listarliga mál er at flyta menniskjað Estrid yvir í 18. øld í Føroyum. Eg havi skrivað trý kapittul í Clair-obscur á Reyni og Tinganesi. Søgugongdin er lænt frá søgnini um Beintu, men tað er eingin roynd at endurskapa tær veruligu hendingar ella ta søguligu Beintu«.
Eftir eina lítið hugaliga skurðviðgerð skrivar Jørgen-Frantz Jacobsen tann 20/2 1935 til William Heinesen: »Men annars vil eg ikki doyggja, bæði fyri móður mínar sakir, og tí at eg eisini fegin vildi sæð útgongdina á míni lívsfúsu bók, sum er bygd á tað stóra menniskjaliga temað Fáfongd«.
Tað gongur stútt framá við skaldsøguni, hóast sjúkan javnan forðar honum í at arbeiða. 26. februar 1936 skrivar hann til William Heinesen, at Christian Matras hevur lisið tey skrivaðu kapitlini út í eitt fyri konuni, og at hetta er tekin um, at bókin fangar.
Til Christian Matras skrivar hann 20. august 1937: »Eg havi nú leingi hvønn dag ivast, antin eg skuldi skriva bræv til tín ella eina síðu av Barbarubókini. Og Barba (bókin) hevur higartil vunnið! Eg havi so mikið útróðrarblóð í mær, at eg ikki gjarna liggi ein dag av mær, tá líkindi annars eru tolulig. (...)
Tú skilir meg altso, síggi eg av øllum brøgdum: at tað ikki einans er eina søgu eg vil skriva, ikki heldur einans eina mynd eg vil geva av Føroyum, men eina djúpa lívskenslu eg vil royna at fáa fram, ja at endanum kanska eina tøkk til lívið eg vil siga. Um hetta innasta endamálið kann náast, er kanska ein stórur spurningur, men einki kann gleða meg meira enn at frætta, at Tú hómar eitt perspektiv. Uttan perspektivið verður bókin einans hálv. (...)
Ein sterkur drykkur er lívið, í góðum og illum mennandi fyri tann, ið ikki fær ilt fyri hjartað av at drekka hann. Hetta skuldi verið perspektivið, eitt sindur banalt kanska, men alt sum skal hava alment gildi er á tromini av tí banala. Høvuðssakin er, hvussu tað verður ført fram«.
Tað komandi tíðina er tað skiftandi sum hann boðar vinfólkunum frá. Aðruhvørja ferð gongur tað væl framá, og aðruhvørja ferð fær hann einki gjørt vegna sjúku, ella tí at hann hevur mist áhugan fyri bókini: »Tað tvørliga er, at Barbara nú er farin at vera mær so undarliga óavvarðandi, er ikki í leikinum longur. Men tá ið ein bara nóg mikið »tries and tries again« man fara at bera til at øsa seg upp«. Soleiðis skrivar hann í juli 1937, og eitt hálvt ár seinni í januar 1938 er søgan tann sama: »Tað versta er bert tað at eg tími ikki longur at skriva hesa bókina. Mundi hetta kunnað komið av tí at sál mín hevur vent sær frá Barbaru? Ringt skil. Eg má royna at øsa meg eitt sindur upp aftur í listar halga navni«.
Tað er púra liðugt millum Jørgen-Frantz og Estrid og harvið hvørvur ein partur av ákoyringini at skriva bókina, men sambært William Heinesen tekur listin yvir: »...tann livandi Barbara bliknaði, og fyrimyndin fánaði burtur, tann skaldsliga Barbara yvirtók pallin, og á hesa skaldsligu Barbaru legði hann nú allan sín kærleika«.
William Heinesen ger annars vart við, at Barbara ikki bara hevur havt eina einstaka fyrimynd, men at høvundurin hevur drigið fleiri upplivingar uppí: »Hann bleiv ógvuliga forelskaður í eini kvinnu og hon spælir avgjørt eisini ein leiklut í myndini av Barbu - nettupp teir vøkru miðpartarnir í skaldsøguni«.
Nú gongur tað eina tíð framá við skrivingini, og Jørgen-Frantz hevur góðar vónir um at gera bókina lidna. 15. februar 1938 boðar hann Williami frá: »Og so, mín harri, eru bert eftir teir tveir triðingarnir í mykineskapitlinum, og so tey trý endakapitlini.
Í sama brævi skrivar hann, at tað eisini eru onnur viðurskiftir hann kundi hugsa sær at havt á munni: »M.a. spurningurin um meg sjálvan sum skald. Harragud William, nú hevur tú kent meg í 37 ár (rødd sum Tom) og kortini er tað ikki fyrr enn stutt síðani riva fyri tær, at eg var skald...«
Hetta gjørdist tað seinasta brævið til vinmannin. Jørgen-Frantz Jacobsen doyði tann 24. mars 1938, og sostatt náddi hann ikki at gera skaldsøguna hjá sær lidna.
Útgáva
Vanligast man vera at skriva eina skaldsøgu úr enda í annan, tvs. tú skrivar fyrsta kapittul fyrst og seinasta kapittul seinast - í hvussu er so nøkulunda. Men í »Barbarus« føri eru kapitlini skrivað hvørt um annað, og tey eru síðani hvørt í sínum lagi - hóast tað bara fanst tað eina eintakið - send til vinfólk at meta um. Fyrst og fremst til William Heinesen og Christian Matras, men eisini til Trónd Olsen og danskaran Peter Stavnstrup. So tað má sigast at vera ein guds lukka, at handritið er til í heilum líki.
Christian Matras fór á Gyldendals forlag við handritinum, men synd er at siga, at ráðgevin Paul la Cour var ovurfegin, hóast hann eisini helt ymiskt gott vera í skaldsøguni. Ein atfinning var, at bókin var ikki nýskapandi, ein onnur - og kanska tann týdningarmiklasta - var, at bókin var ikki liðug.
Nú verður handritið sent til William Heinesen, sum tettar nøkur glopp og skrivar alt inn á maskinu. Í eini samrøðu vil hann vera við, at tað var júst tí at handritið var so ringt at lesa - tað var á tremur av útstrikingum og uppískoytum - at Gyldendal hevði víst tað frá sær. Hann fortelur somuleiðis, at: »Tá ið Jørgen-Frantz Jacobsen var deyður, bleiv eg biðin um at gera ein enda - tað haldi eg, at eg tori at opinbera í dag -, men eg tordi ikki. Og í dag eri eg fegin um, at eg ikki gjørdi tað. Skaldsøgan hevur klárað seg við tí endanum, sum Jørgen-Frantz sjálvur skrivaði«.
Hesum á baki fortelur William Heinesen: »Annars hendi tað vitleysa, at Valdemar Koppel á Politiken hevði fingið hugskotið, at rithøvundurin Palle Rosenkrantz skuldi skriva bókina um. Hetta bleiv - lova Harranum! - lukkutíð ikki til nakað«.
Tað rættaða og innskrivaða handritið verður sent Gyldendal, og nú er viðvent í holuni. Aftur hesaferð er tað Paul la Cour: »William Heinesen hevur arbeitt ígjøgnum handritið sum lá eftir Jørgen-Frantz Jacobsen, skrivað eitt ógvuliga vakurt fororð og á ein ómetaligan góðan og neutralan hátt fylt út tað ógvuliga nervandi gloppið ímóti endanum. Ein enda hevur hann harafturímóti ikki kunnað veitt skaldsøguni. Enn endar hon opið, men við teimum smáu sneiðingunum, sum eru farnar fram, við titlinum, sum veruliga ger tað til eina skaldsøgu um Barbaru og leggur allan dent á hana, hevur skaldsøgan hóast alt fingið eina avrundan, sum tað ber til at verja« (5/3 1939).
Viðvíkjandi titlinum, so hevði Jørgen-Frantz Jacobsen eitt skifti í hyggju at geva skaldsøguni heitið »Far, verøld, far væl« eftir sálminum hjá Thomas Kingo, sum hevur so stóran leiklut í bókini. Men hann helt, »at hesin tittulin var ov átrokandi, ov langtandi«. Í brævaskiftinum sínámillum kallaðu Jørgen-Frantz og William aloftast bókina fyri Barbaru ella Barbubók, so tað var rættiliga líkatil at navngeva skaldsøguna.
»Barbara« kom út tann 6. september 1939 og fekk eina framúr móttøku frá bæði ummælarum og lesarum. Útgávumánaðin bleiv hon prentað í 4 ferðir 2.000 eintøkum, restina av árinum í 3 ferðir 4.000 eintøkum, og bara á donskum er hon komin í væl omanfyri 200.000 eintøkum. Sostatt er »Barbara« ein av mest seldu skaldsøgum í Danmark yvirhøvur.
