Búskaparligt undur
Beint ímóti øllum spádómum hava føroyingar megnað at reisa føroyska búskapin úr djúpari kreppu til í dag at hava ein sunnan og meira sjálvberandi búskap. Ein búskap við nógvari vælferð, stórari uppsparing, munandi minni skuld, breiðari inntøkugrundarlagi, lægri skattatrýsti, minni studningi, kappingarførum vinnulívi og betri sosialum býti.
Síðan 1998 hevur landskassin havt millum 400 og 700 mió. kr. í yvirskoti og nú ríkisstuðulin er minkaður við 366 mió. kr. verður yvirskotið í ár og komandi ár um 150 mió. kr. Sæð í mun til støddina av búskapinum má hetta sigast at verða eitt satt bragd. Tað eru fá lond í heiminum, ið kunnu vísa á líknandi hagtøl.
Men trøini vaksa ikki inn í himmalin. Týðilig tekin eru innanlands eins væl og uttanlanda, ið ávara um, at búskaparvøksturin fer at verða væl minni komandi árini. Hóast talan neyvan verður um nakra kreppu, so er neyðugt við varnum fíggjarpolitikki og skal landsins fíggjarlóg taka hædd fyri, at búskaparvøksturin komandi árini fer at liggja á einum væl lægri og meira natúrligum støði.
Semja um at tálma útreiðsluvøkstri
Fíggjarlógin er eisini grundað á varligar inntøkumetingar og er vøksturin í útreiðslunum minni enn undanfarnu árini. Men samgongan og meirilutin í fíggjarnevndini eru samd um, at rakstrarútreiðslur landsins skulu tálmast enn meira.
Samgongan er samd um tiltøk, ið merkja um 70-80 mió. kr. fyri fíggjarlógina - positiva vegin - men fíggjarnevndin metir, at tørvur er á enn fleiri útreiðslutálmandi tiltøkum og tí hevur verið semja um, at heita á landsstýrið um, at koma við uppskotum í hesum sambandi. Fíggjarnevndarumboðini hjá Tjóðveldisflokkinum hava víst á, at neyðugt verður við tiltøkum á 80 - 100 mió. kr., tvs. eitt vet meira enn samgongan er samd um.
Neyðugt við skipaðum og málrættaðum tiltøkum
Sum kunnugt er politikkur ein spurningur um raðfestingar, og tí er so altavgerandi, at verða sparingar framdar - ja, so skulu hesar gerast á rætta staði og neyðugt er, at talan verður um skipaði tiltøk, ið eru liður í størri politiskum máli og raðsfestingum.
Tí kann "salami-" ella "plenuklippara-"metodan, har skorið verður javn og har allar játtanir verða tær somu sum undanfarna ár - ikki nýtast. Hetta hevur onki við politikk at gera og ger meira skaða enn gagn. Neyðugt er hinvegin, at fremja tiltøk, ið merkja meira samskipan, rationaliseringar, útvaldar lógar-broytingar, færri studningsskipanir o.s.fr. Okkurt kann gerast áðrenn 1. januar 2003, meðan nógv kann gerast fram til 1. januar 2004.
Mest av øllum verður eisini neyðugt við endurskoðan og nýhugsan um, hvussu vit skipa okkara samfelag eitt nú á almanna-, heilsu- og útbúgvingarøkinum í framtíðini, men avkastið av hesum broytingum sæst ikki aftur eftir einum ári.
Fíggjarnevndarformaður - rekur egin áhugamál
Sætið sum fíggjarnevndarformaður hevur stóran týdning. Formaðurin umboðar vanliga fíggjarpolitisku áhugamálini hjá samgonguni og kundi verið talirør fyri samgongutinglimir. Men so er ikki við núverandi fíggjarnevndarformanni.
Heldur enn at virka fyri samstarvi við samgongutinglimir í fíggjarnevndini og landsstýrisfólk - ja, so gongur formaðurin í alt ov stóran mun egin og flokspolitisk ørindi. Endamálið tykist at verða at hevja seg og sínar landsstýrismenn og niðurgera landsstýrisfólk úr øðrum flokkum - serstakliga tá umræður landsstýrisfólk úr Tjóð-veldisflokkinum. Hetta hava vit týðiliga sæð í fjølmiðlunum seinastu vikurnar.
Skal fíggjarnevndin gera sítt arbeiði til lýtar, átti fíggjarnevndarformaðurin at virka fyri góðum samstarvi við landsstýrisfólkini. Tí fíggjarnevndin hevur hvørki nóg gott innlit ella umsiting til sjálv at gera stórvegis skipaðar broytingar í fíggjarlógaruppskotinum, og hevur tí tørv á samstarvi við landsstýrisfólk eins væl og við sam-gonguna sum heild. Tí skulu lógarbroytingar gerast, er neyðugt at allir 17 samgongutinglimir taka undir við hesum.
- Fremur ikki álit og samstarv
Somuleiðis er alt prátið hjá formanninum um, at ávísir landsstýrismenn hava nýtt meira enn aðrir fullkomiliga burturvið. Hetta skapar onki samstarv ella álit millum fíggjarnevndina og landsstýrið. Landsstýrið er ein eind, ið eigur at arbeiða til frama fyri teimum málum, ið tað hevur sett sær. Talan er ikki um 2, 3, 4 ella 9 landsstýri. Tí er tað ikki áhugavert hvat ein ávísur fær játtað í krónum og oyrum, men hvussu hesar krónur verða nýttar, hvussu raðfest verður og hvat sum heild fæst burturúr.
Men skal hyggjast at øking í rakstrarútreiðslunum seinastu árini - ja, so vísa veruligi tølini, at landsstýrismaður hjá fíggjarnevndarformanninum liggur á odda. Men hetta hevur minni týdning.
- Í sjálvdrátti
Í kjak-sendingini í SVF týskvøldið har fíggjarnevndarformaðurin og fíggjarmálaráðharrin luttóku, vórðu samgongu-fíggjarnevndarlimirnir týðiliga nýttir sum statistar í leikinum hjá fíggjarnevndarformanninum. Hetta er ein leikur, ið eg als ikki ætli at luttaka í.
Eg havi ongantíð tikið undir við tí leisti, ið fíggjarnevndarformaðurin hevur borðreitt fyri landsstýrisfólkum og øðrum. Fíggjarnevndarformaðurin vil varðveita allar játtanir óbroyttar í krónum og oyrum í mun til 2002, og harvið taka burtur allar tær øktu raðfestingarnar til eitt nú eldraøkið, serforsorgina, útbúgvingar- og granskingarøkið v.m. Somuleiðis vil hesin leistur - ið eitt nú ikki tekur hædd fyri lønarvøkstri - raka útbúgvingar, heilsu- og almannamál serliga hart. Hetta er als ikki í trá við politisku málini hjá samgonguni og fær ikki undirtøku frá samgongutinglimum. Tí bera boðini frá fíggjarnevndarformanninum sera nógv brá av sjónleiki, ið bert kann tæna ávísum endamáli, ið vit bert kunnu spáa um.
Sum nevnt omanfyri er tó full semja um, at tálma almenna útreiðsluvøksturin meira, men eg havi frá byrjan til enda lagt dent á, at neyðugt er við skipaðum og málrættaðum tiltøkum í samstarvi við landsstýris-fólkini. Men hetta hevur tíverri ikki verið at sæð aftur í útsøgnum hjá formanninum, tá hesin hevur sagt seg úttalað seg vegna meirilutan í nevndini. Tí henda grein.
Hvat vil andstøðan ?
Andstøðan hevur sum kunnugt eisini luttikið í fíggjarpolitiska sjónleikinum. Andstøðuflokkarnir hava ein rættiliga sjálvsagda leiklut sum kritikarar á politiska leikpallinum. Men best varð, um talan varð um konstruktivan kritik. Onkur er - men tílíkur er ikki nógvur av í føroyskum politikki. Sum víst á í undanfarnum greinum, so siga anstøðuflokkarnir seg vilja hava sjálvberandi búskap, men vilja ikki skerja ríkisveiting í bestu tíðum. Teir geva niðurskurðinum í ríkisstuðlinum skyldina fyri at tálmast skal fíggjarliga, hóast niðurskurðurin av ríkisstuðlinum bert merkti eitt minni yvirskot á fíggjarætlanini. Somuleiðis vísir andstøðan á, at ov nógvur peningur verður nýttur - men samstundis verður sagt, at ríkisveitingin ikki skuldi verið skorin tí hesin partur somuleiðis skuldi verið nýttur. Tá ið samgongan tosar um varðsemi og sparingar - ja, so er eisini hetta galið - men samstundis er eisini galið um samgongan ikki velur at spara. Ja, talan er sanniliga um sjónleik við nógvum leiklutum - eftir stendur spurningurin hvat andstøðuflokkarnir veruliga vilja fíggjarpolitiskt.
Búskaparlig ferð ímóti málum
Føroyska samfelagið er altíð á ferð. Í løtuni gongur ferðin ímóti einum sveiggi, og trupult er at síggja hvussu líkindini eru hinumegin. Hóast vit hava eitt trygt akfar er greitt, at verður ferðin ikki sett niður áðrenn komið verður til sveiggið, so kann samfelagið koma í trupulleikar og neyðugt kann verða at steðga. Verður ferðin hinvegin sett niður nú í góðari tíð, kann samfelagið nærum ótarnað halda á við ferð síni ímóti fleiri og størri málum. Vónandi fer ongin sjónleikur at forða hesi ætlan.
