Eg geri tað sum gevur mær eld í búkin

Tað er sunnudagur. Hetta er ikki ein vanligur sunnudagur. Veðrið er óvanliga gott, og klokkan er flutt ein tíma fram. Og tá gongur mestsum alt bara av sær sjálvum. Eg eri á veg at gera eina samrøðu við unga rithøvundin og tón­leikaran, Trygva Danielsen. Trygvi fekk 15. januar heiðurslønina fyri ungt listafólk fyri rithøvundavirkið sítt. Hann hevur givið út eitt savn við blendings­skald­skapi. Í savninum er eisini ein fløga við bólki hansara, Tha Absent Silver King. Soleiðis eitur bókin eisini.
Eg seti meg í bilin. Havi gloymt sól­brill­ur­nar eftir inni, so eg má krympa eyguni saman, tí hetta heldur sjáldsama likamið á luftini blendar meg, meðan eg koyri. Eg tendri útvarpið, og úr hátalarunum hoyrist mín góði lærari, Árni Dahl, greiða frá á tryggum føroyskum, um tá ið hann slapp inn á læraraskúlan fyri 48 árum síðani. Í 1966.
Eg seti bilin niðri í Vágsbotni og gangi niðan móti Klokkarastovu, har Trygvi býr fyribils. Seinni fái eg at vita, at hann skal flyta út sama kvøld. Sjálvur búði eg í mið­hæddini í Klokkarastovu einaferð tíðliga í 90 árunum, so eg kenni húsini. Eg var tá um sama aldur, sum Trygvi er nú.
Eg smúgvi mær inn millum skotið millum Klokkarastovu og klettagrundina undir Tummasarstovu. Har hanga nakrar svartar taskur í ymsum støddum og prýða grøna klettaveggin. Tá ið eg taki í hurðina møtir mær tann undurfullasti sigarett­deymur. Fyri ein fyrrverandi stórroykjara er lukturin frá eini sigarett altíð góður. Trygvi kemur ímóti mær í gongini. Tekur fast í hondina á mær og umber seg við, at hann sær rotin út og hevur timburmenn. Eg seti meg – inniliga fyrigevandi - niður á eina gamla, brúnstríputa tveymanssofu og knappi telduna upp. Tá ið eg eri klárur, hevur Trygvi gjørt mær ein kopp við pulvurkaffi. ”Tess verri kaffi er, tess betur smakkar tað. Alt ringt er gott,” sigur hann og setur seg niður, meðan hann staðiliga sigur mær, hvussu illa honum dámar samrøður av hesum slagi.
Á borðinum, sum er ein grøn kista, liggja øskuspor, ein plastfløska við onkrari vætu í, eitt leika, runt við tannhjólum innií, kaffikoppar, ein Prince Light, á pakkanum stendur: Royking skaðir barnið í móðurlívi. Veggirnir eru prýddir við plátuhúsum frá ymiskum tónleikarum úr ymiskum tíðarskeiðum. Í horninum standa ein didgeridoo og ein Fender bassur. Við ein veggin er ein stór hill við plátum og plátuspælara. Ungdómsins slóðir hanga tjúkkar í luftini. Á stóra borðinum standa tveir tómir pakkar av Coko Pops, krúss og ein telda hjá Trygva.
Eg hevði skrivað mær niður nakrar spurningar, og var nú klárur at skriva niður svarini.

OMR: Hví skrivar tú tekstir?
TD: Eg veit ikki. Eg haldi ikki, at eg havi nakað val. Man kann fara langt inn í handa spurningin. Kanska tí, at eg royni at gera heimin til eitt ríkari stað.

(TD flennir speiskliga niður í lógvan við sigarettini millum fingrarnar.)

OMR: Hatta er banalt, ha?

TD: Er ikki alt banalt.

OMR: Er nøkur søga hjá tær, sum ger heimin til eitt ríkari stað?

TD: Nei, men onkur hevur sagt, at tey hava fingið okkurt burtur úr søgunum. Tað hjálpir.

OMR: Skrivar tú fyri teg sjálvan ella fyri onnur?

TD: Eg haldi, at eg skrivi, tí at tað er stutt­ligt, og eg tími at vera til, tá ið eg sleppi at fáast við søgur … tað er nakað eg havi áhuga fyri og eg vil gera søgurnar betri, og tann til­gongdin ger mítt lív ríkari. Gera mínar søgur lívið hjá øðrum ríkari, so er tað fínt, men tað finnast ongi garanti fyri tí.

OMR: Hví gerast summi rithøvundar?

(TD reisir seg upp og setur onkran tónleik frá, sum kundi verið tikin úr einum filmi eftir Quentin Tarantino.)

TD: Eg veit ikki … altso tað eru helst fleiri ting, sum gera tað. Millum annað: fólk sum tú møtir á tíni lívsleið, og tey, sum bara eru har, so sum familja. Eg haldi, at alt er eitt sindur tilvildariligt. Hvat heldur tú?

OMR: Eg havi fingið ein møguleika at siga okkurt sum longu er sagt fyrr, bara á ein annan hátt.

TD: Er ikki alt sagt fyrr.

OMR: Jú, men onkuntíð sigur tú okkurt í eini søgu ella eini yrking, sum er sagt fyrr. Tú sigur tað bara á ein hátt, sum ongin hevur sagt tað fyrr.

(TD tekur eina sigarett úr pakkanum og festir sær í.)
TD: Eg havi onki við moral ella politikk at gera í mín­um søgum, soleiðis er veru­leikin ikki.

OMR: Ein partur av til­veruni er moralur og politikkur, men ofta eru tey ikki áhugaverd fyri søgur­nar.

(TD guvar sigarettina og ruspar hárið.)

TD: Endamálið hjá mær er ikki at moralisera, men at vísa á eina søgu og á persónarnar í søguni, og hvat teir fara ígjøgnum. At vísa á ta broyting, sum ger at menn­iskju ikki altíð eru tey somu.

OMR: Hvussu gert tú persónarnar?

(TD reisir seg upp og setur Tom Waits á.)

TD: Man fær eitt hugskot til eina søgu, og lærir persónarnar at kenna, og hvussu persónarnir hugsa. Mær dámar væl, at persónarnir fara ígjøgnum okkurt og at fylgja teimum allan vegin. Persónarnir verða settir saman av øllum møguligum, sum eg upplivi. Per­són­ar­nir verða millum annað gjørdir úr ymiskum persón­lig­heitum. Okkurt í persónunum er íspunnið – ymiskt, sum eg taki úr bókum ella filmum. Tað eru eisini persónar, sum eg onkursvegna kenni.

OMR: Hevur rithøvundurin altíð verið í tær?

TD: Eg lærdi tíðliga at lesa. Eg dugdi at lesa, áðrenn eg fór í skúla. Dugdi enskt, áðrenn eg fór í skúla. Spældi nógv Playstation. Eg minnist, at eg ofta gekk og mól um kvøldarnar og hugdi upp í himmalin. Eg hevði tankar um alt, sum eg undraðist á, og so skrivaði eg tað niður. Mær hevur altíð dámt væl orð. Serliga á einum pappíri. Mær hevur altíð dámt væl at smakka orðini og lukta tey. At funnið fram til hvørja rútmu tey hava. Málið er eis­ini eitt slag av tónleiki. Men eg haldi eisini, at orðini á pappírinum larma illa. Á filmi kann tú arbeiða við tøgn. Tað kann tú ikki á sama hátt við bókum. Orðini fylla allar síðurnar og larma.

OMR: Hvaðani koma søgurnar?

TD: Í bókini hjá mær? Tann fyrsta søgan í bókini. Hana hevði eg í tonkunum leingi. Eg hugsaði um, at sjónar­hornið skuldi verða hjá einum fostri í móður­lívinum. Soleiðis kom evnið til søguna fram, og so var bara at fylla søguna út. Søgurnar hjá mær eru ikki bundnar at ávísum støðum ella einum ávísum tíðarskeiði. Støðini og tíðin eru fiktiv. So, ja, søgurnar koma frá einum lítlum hugskoti, og øll sum fáa slík hugskot, vita, hvat eg meini við – tað eru smáar opinberingar, sum eru verdar at hugsa meir um, sum gera eina søgu.

OMR: Hvat er ein góð stuttsøga?

TD: Eg haldi tað er, tá ið hon ger okkurt við teg. Hon spælir við høvdið á tær, og setir seg fasta í teg og lærir teg okkurt um teg sjálvan og heimin, tú ert partur av. Tað er tí, at fólkum dámar søgur, haldi eg. Tey síggja seg í persónunum og læra eitt sindur betur at vera til.

OMR: Men allar søgur eru ikki góðar?

(TD hyggur av vana niður í kaffikrússið. Tað er tómt. TD sløkkir sigarettina.)

TD: Eg veit ikki! Summi halda, at ein søga skal hava eina sloyfu á endanum og alt er lukkað, meðan onnur vilja fegin hava ein opnan enda á søgunum, so at tey kunnu ganga og hugsa um hana í langa tíð. Summum dámar endan í 2001 (2001: A Space Odyssey, er ein filmur frá 1968 eftir Stanley Kubrick, red.) meðan onnur vita ikki, hvussu tey skulu skilja slíkar endar.

OMR: Hvat er ein góð yrking?

(TD reisir seg upp. Býður mær ein kopp av kaffi afturat. Eg orki ikki meir kaffi. Hann leggur nú eina plátu við Billie Holiday á. Dansandi setur hann seg niður á sofuna aftur.)

TD: Øhm, eg veit ikki … øhm, mær dámar mest orðini, og hvussu tey ljóða, og eg veit ikki… hjá mær siga rútmurnar mest. Ikki hvat yrkingarnar hava at siga. Mest hvussu tær ljóða. Mest bara fasinatiónin av orðum. Tær behøvast ikki at betýða nakað. Mær dámar væl snildar yrkingar.

OMR: Hvat er ein snild yrking?

TD: Ein sum spælir við orðum, og sum fær teg at hugsa um orð á ein annan máta.

OMR: Gera ikki allar yrkingar tað?

TD: Jú, nakrar. Mær dámar væl yrkingar sum duga tað.

OMR: Hvørjar?

(OMR reisir seg upp og tekur tóma kaffikrússið og setur tað yvir á stóra borðið. Varnast at VITA margarin stendur krússinum.)

TD: Eg veit ikki. Eg havi ikki lisið so nógvar yrkingar. Mær dámar væl stílin hjá Tóroddi, tí at hann setur orð saman á ein máta, sum man vanliga ikki kemur í tankar um. Tað ger okkurt við meg, tá ið eg lesi slíkt. Eg lesi ikki so nógvar ykringar. Eg skrivi tær. Tær koma úr mær, og tað hava tær altíð gjørt. Eg eri ungur, havi ikki lisið so nógv, og veit ikki, hvat eg skal gera. Eg haldi, at tað, sum eg geri er totalt amatøragtigt, men tað skal tað eisini vera. Ein ungur jassur sum eg kann ikki vera profetur!

OMR: Tú hevur nevnt amerikanska yrkjaran e.e. cummings, sum ein, ið sigur tær nakað?

TD: Ja, tað var mest, tí at mær dámar væl, hvussu yrkingar­nar hjá honum síggja út á pappírinum. Ikki hvat tær siga. Mest estetikkurin.

(TD festir sær í eina sigarett.)

OMR: Tú ger eisini tónleik. Er tað ikki strævið at ferð­ast millum ymiskar listagreinar?

TD: Eg haldi, at tað er ein máti at finna seg sjálvan. Eg kann ikki gera við, at eg fái eitt hugskot – tá ið eldur kemur í búkin á mær. Eg má fylgja tí. Eg geri tað, sum gevur mær eld í búkin. Eg dugi ikki at keða meg. Eg blívi í ringum lag. Um eg ikki geri okkurt, so blívi eg depri­meraður, sum er eitt vánaligt orð, hvat merkir tað? Eg trívist ikki í einum bási. Eg geri bara tað, sum eg havi hug til. Um tú gert okkurt, sum følist rætt og gott, so er onki problem.

OMR: Sært tú, hvar tú ert sum rithøvundur um 20 ár?

TD: Vónandi eri eg eitt sindur klókari tá, og skuldi helst fingið eina meira innviklaða fatan av stuttsøguni, so tað skuldi helst komið av sær sjálvum – at søgurnar fara at broytast saman við mær. Nú, fyri tíðina, eri eg áhugaður í smáum søgum. Eg vil gjarna búnast sum søgu­forteljari. Er tað ikki vanligt fyri ungar høvundar? Restin fer at koma av sær sjálvum.

(TD sløkkir sigarettina. OMR knappar telduna saman.)