Eden Alternative krevur alternativa politiska raðfesting

Majbritt Mohr,

Forkvinna í Almanna- og heilsurøktarafelagnum

Nærverkið skipaði herfyri fyri stórari ráðstevnu við heit­i­num, Framtíðar eldr­a­røkt. Heitið á ráðstevnuni var heldur misvísandi, tí fyrilestrarnir, ið vórðu hildn­ir, bóru als ikki á brá av, at eldri fólki fyrst og fremst tørvar røkt. Heldur áttu vit heilsustarvsfólk at hugsað um, hvussu vit stimbra allar sansir teirra eldru og lata tey vera virkin og sjálvbjargin sum longst. Eden Al­ter­n­a­tive verður hesin ar­beið­a­háttur nevndur nú.

Standa føst í føstum mannagongdum

Heilsustarvsfólk vilja ofta vera hjálpsom, tá ið eldri koma á ellisheim ella onnur tílík støð at búgva. Til dømis leggja vit teimum matin upp á borðiskin og skeinkja teim­um drekka. Vit vaska klæð­ini og kamarið hjá teimum og so framvegis. Men øll henda hjálpin verður ikki bert veitt, tí vit fegin vilja vera hjálpsom. Serliga á størru ellisheimunum eru fleiri fastar mannagongdir; til­dømis tríggjar máltíðir, ið mugu vera etnar, tá ið tær verða settar á borðið. Har­um­framt er ergoterapi, ið eins og føstu mátíðirnar ger, at bú­fólk­ini mugu vera har ta løt­una, ið hetta fer fram. Geva vit okkum stundir at lata búfólkini gera sum mest sjálv, tekur tað longri tíð, til tey eru klár. Tá náa tey ikki at vera við í føstu mann­a­gongd­u­num. Flestu heilsu­starv­s­fólk hava 4–6 fólk, ið tey skulu fáa á føtur hvønn dag. Tá er ikki torført at í­mynda sær, at tað er nógv skjótari, at vit sjálv gera alt tað praktiska arbeiðið, um­framt at vit hjálpa meira enn gott er at fáa tey upp, vask­að og latin í klæði.

Áðr­enn eldri fólk sleppa á ellis­heim ella sambýli at búgva, hava nógv teirra havt heimahjálp í fleiri ár. Og longu har byrjar óvirknið. Fyrrapart á degi skulu heils­u­starvs­fólkini inn í ógvuliga mong heim at stuðla fólki við øllum tí, ið hoyrir til tað at koma fram úr seingini. Á middegi skulu tey vitja fleiri fólk og hjálpa teimum at gera døgurðan kláran, og síð­an er reingerð á skránni. Flestu fólk vita, at tað er nógv skjótari, at heil­s­u­starvs­fólk­ið ger alt sjálvt, heldur enn at tað stuðlar brúk­ar­a­num soleiðis, at hann kann vera so sjálvbjargin sum gjør­ligt og sum longst.

Ov sperd til spontanitet

Ætlar Nærverkið av álvara, at øll ellisheim skulu vera sum vanlig heim; t.e. at bú­fólk­ið á ellisheiminum skal vera við í øllum gerand­is­a­r­beiðinum, er týdningar­mik­ið, at tey eldru eru von at vera so sjálvbjargin, sum heils­an loyvir tí, tá ið tey koma á heimið at búgva. Hetta gerst bert, um starvs­fólkini í heimarøktini kunnu veita stuðul til persónligt reinføri og alt ger­and­is­ar­beiði heima, heldur enn at gera alt arbeiðið fyri brúk­ar­an. Til tess at røkka hesum end­a­máli krevst útbúgvið heils­u­starvs­fólk at arbeiða í heima­røktini. Somuleiðis mugu heilsustarvsfólkini hava færri brúkarar at vitja, enn tey hava í dag. Nor­mer­ing­a­r­nar á ellisheimunum mugu hækka, soleiðis at heils­u­starvsfólkunum ikki nýtist at brúka alla sína tíð til at røkta tey óhjálpnu. Heldur skulu tey kunna brúka stóran part av síni tíð at gera umstøðurnar hjá bú­fólkunum so góðar sum gjørligt, so at hesi kunnu vera virkin. Heilsustarvsfólk hava nettupp lært um, hvussu tey kunnu fyribyrgja, at gomul gerast ov óhjálpin.

Eden Alternative er ein hátt­ur at arbeiða. Hesin háttur krevur millum annað sam­veru og spontanitet, og at tú brúkar løturnar, júst tá ið tær stinga seg upp. Hóast hesin arbeiðsháttur fram um alt krevur hugburðarbroyting bæði í leiðslu og millum starvs­fólk, so slepst ikki utt­an­um, at tað er torført at vera spontanur, um tú fyrst skalt vaska tveimum seingj­ar­løgstum, og síðan noyðist at geva teimum at eta og drekka fleiri ferðir um dag­in. Harumframt eru kanska tvey búfólk, ið hóast tey eru ham­p­u­liga væl fyri lika­mliga, eru so minnisveik, at tey eru hjálparleys at kalla.

Vantandi virðing?

Eg haldi, at fleiri perlur, sum komu undan kavi á ráðstevnuni hjá Nær­verk­i­num, ikki síggjast aftur á ar­beiðs­pláss­u­num. Á ráðstevnuni varð dentur lagd­ur á, at leiðslurnar eiga at vera fyrimynd fyri, hvussu starvs­fólkið eigur at arbeiða. Til dømis varð sagt, at vilja leiðslurnar, at starvsfólkini skulu virða búfólkini, mugu leiðslurnar virða starvs­fólk­ini. Gevur leiðslan starvs­fólk­u­num umsorgan og á­byrgd, geva starvsfólkini hetta víðari til búfólkini. Vónandi skiltu leiðslurnar júst henda boðskapin.

Skal arbeiðið sum heil­s­u­starvs­fólk gerast lokkandi, krevst, at politikarar við­ur­kenna, at tað at arbeiða við fólki er eitt ógvuliga týdn­ing­ar­­mik­ið starv. Í løtuni eru alt ov fá, ið vilja vera heilsustarvsfólk. Starvið er illa lønt, og tað krevur, at tú skalt arbeiða dag, kvøld og nátt. Somuleiðis mást tú ar­beiða um vikuskiftini og halgidagar, tá ið flest onnur hava frí. Umframt at vera likamliga tungt, er arbeiðið aloftast eisini sálarliga slít­andi; ikki minst, tí at tú alt ov ofta følir, at tú ikki kanst geva tær nóg góðar stundir at vera um tann, ið tú skalt stuðla. Skal samfelagið kunna bjóða gomlum fólki á ell­is­heimum eina góða tæn­astu, sum millum annað hev­ur við sær, at búfólkið fær stimbrað sínar sansir og ver­ið so virkið sum gjørligt, er týdn­ing­armikið, at nóg nógv væl­út­búgvin starvsfólk eru. Fyri at fáa fólk at útbúgva seg og síðan at koma at starv­ast á eldraøkinum, er týdn­ing­ar­m­ikið at starvið verður virðismett í samfelagnum. Við góðum umstøðum og góðari tíð er tað nevniliga ótrúliga gevandi at vera heilsustarvfólk.

Uppskot og átøk uttanlands

Politikararnir kunnu gera sítt til at stuðla undir hesa víðsjón við til dømis at:

1) Geva heilsustarvsfólki mun­andi hægri løn (eisini fyri at arbeiða ólagaligar arbeiðstíðir).

2) Játta meiri pening til alt virk­semið hjá Nærverkinum, soleiðis at tað verða fleiri starvsfólk at loysa uppgávurnar.

3) Seta munandi upphæddir av til at útbúgva og eftir­útbúgva heilsustarvsfólk.

At enda vil eg fegin nevna tiltøk og skipanir, sum onnur lond hava sett í verk, fyri at fáa fólk at starvast og støðast á almanna- og heilsuøkinum:

1) Hjá starvsfólkum, ið hava skiftandi arbeiðstíðir, er full vika 35,5 tímar í mun til 40 tímar hjá øðrum. Umframt hetta fáa starvsfólk hamp­u­liga góðar viðbøtur fyri at arbeiða um kvøldið, á nátt og sunnu- og halgidagar.

2) Fyri hvørja náttarvakt fært tú tríggjar frítímar.

3) Starvsfólk eldri enn 55 ár sleppa undan at arbeiða um náttina.

4) Allar vaktir eru 6 tímar (dag, kvøld ella nátt), men starvsfólkið fær løn fyri 8 tímar.

5) Nógvir góðir og aloftast ó­keyp­is møguleikar eru at eftir­útbúgva seg.