Góðu fundarfólk - av bygd og í bý!
Varmakeldustevnan hevur aftur í ár tilboð av øllum handa slagi. Fólk samlast og kenningar hittast. Gestablídni er í hvørjum húsi og prátið gongur. Stak hugnaligt at vera ein partur av hesi atmosferu millum fjøllini. Vit hittast at hugna okkum. Vit hava stundir at hugna okkum í 3-4 dagar - men hvussu brúka vit hinar dagarnar í árinum - tá ið alt ov mong ikki hava stundir!
Hvørjum stunda vit eftir?
Renna vit eftir materialismuni - hvar er tá nøgdsemið?
Renna vit eftir tíðini - hvar er tá tolsemið?
Renna vit undan tíðini - hvørjum eru vit tá bangin fyri?
Moldbúgvarnir runnu av fjalli til fjall eftir mánanum - teir fingu onki burturúr!
Mær tykir, at vit renna ov nógv og liva ov lítið!
Mær tykir, at alt ov fá okkara hava stundir at vera til og at liva, meðan vit liva! Piet Hein sigur sigur:
Husk at elske,
Mens du tør det.
Husk at leve,
Mens du gør det.
Ongin okkara kann tveita burturav sær ella umbera seg og siga, at tað er hendan nútíðin, sum ger, at vit ikki hava stundir. Nútíðin hevur altíð verið - hon er bara ikki altíð í senn. Langt fyri okkara tíð - og langt fyri okkara tíðarrokn-ing vistu nøkur, at lívið er eittans. Bert vit sjálvi hava møguleika at geva okkum stundir at liva - hóast vit hava nógv at gera. Tí at hava nógv at gera er ikki tað sama sum at hava ringa tíð!
Danski gudfrøðingurin og heimsspekingurin Kierkegaard sigur um ár 1840, at tey flestu menniskju hava so ringa tíð og stunda so nógv eftir njótingini, at tey drøna fram um hana. Tað gongst teimum, sum við hinum dvørginum, tá ið hann á slotti sínum helt vakt yvir tí burturfluttu prinsessuni. Bert tann eina dagin unti hann sær ein døgverðaslang. Tá ið hann vaknaði aftur var prinsessan flýdd. Beinanvegin lat hann seg í sínar sjeymílaskógvar og helt avstað; men longu eftir fyrsta feti sínum hevði hann runnið langt fram um prinsessuna.
Soleiðis renna mong okkara eftir njóting og fullkomuleika - í sjeymílaskóm. Men í tráanini eftir eydnu eru vit farin langt, langt yvir um ánna eftir vatnið - og tó liggur njótingin og lívsgleð-in her fyri fótum okkara. Men alt ov nógv eru í sjeymíla skóm.
Eg sigi bara, stóðga á og tak lívið at tær! Nýt veðrið - um tað er stilli ella vindur, regn ella sól. Nýt ljósið eina summarnátt. Nýt myrkrið ein vetrardag. Hevur tú nakrantíð verið á fjøllunum ella havinum eina ljósa nátt - hví hevur tú ikki? Hevur tú nakrantíð givið tær stundir at lurta eftir kvirruni - ella at lurta eftir veðrinum, børnunum, tínum nærmastu, tínum næsta! Nýt lívið og nýt at vera til. Hvørjum hasta vit eftir, um vit ikki hava stundir?
Kierkegaard sigur eisini, at honum tykist tað mest láturliga av øllum vera at hava ringa tíð. At skunda sær eftir øllum. Hesi menniskju, sum ikki hava stundir at ganga men nærum renna, duga ikki at liva, sigur Kierkegaard.
Nú skal eg skunda mær at leggja afturat, at sambært Kierkegaard duga tit í øllum førum væl at liva eina løtu í dag, tí tit hava givið tykkum stundir til ein fólkafund!
Kierkegaard heldur, at tann mest komiska sjónin er at síggja ein skundmiklan handilsmann fúka avstað - skundandi fram um øll hini, sum eru til gongu. Men løtu seinni standa somu fólk lið um lið og bíða, tí Knippelsbro í Keypmannahavn verður heysað upp, tí eitt skip skal undir hana. Í dag síggja vit tað sama, tá ið bilførararnir dystast um at koma fyrstir fram til reyða ljósið at bíða!
Tá er gott, at onkur okkara hevur stundir. Hugsið tykkum, um ongin hevði stundir at skipa fyri ítróttinum, at skipa fyri felagslívi, samkomulívi, vinnulívi, álvara og gaman. Ja, hugsið tykkum, um ongin hevði stundir at gera marmennlar? Tá høvdu vit at sonnum verið fátøk.
Um eitt listafólk ikki gevur sær stundir, verður onki listarverk. At skapa tekur tíð - at liva tekur tíð. Lívið er eitt listarverk. Tess betri stundir tú gevur tær, tess størri virði liggur í lívinum. Listarfólk hava stundir. Og listin rakar okkum. Í ár er hon vorðin enn sjónligari í Fuglafirði. Vit kunnu velja at gleðast um listina, at argast av henni, at undrast av henni ella bara lata hana fáa frið. Øll hava tó eina meining um júst hesi listarverk, sum nú eru uppsett, tí tey eru so sjónlig.
Marmennlarnir renna har úti á arminum. Latið teir bara renna. Teir hava ferð yvir sær, men tað sær eisini út sum hava teir tíð at hava skund. Ein situr, ein rennur. Tann lítli er farin upp í loft. Teir eru rættuliga livandi. Kanska renna teir undan rokningini, kanska renna allir norður til Frits, kanska renna teir undan gjógvarámonnunum og norður til bakkagrellini. Latið teir bara renna - eg smíli.
Marmennlar eru ikki óndir sum trøll. Í søgnini eru teir stuttligir og vinna okkum smáar neisir - teir eru rættir knorlar, og søgnin um Anfinn bónda í Oyndarfirði, sum fekk ein marmennil á snørið, sigur okkum, at marmennlar eru á havsins botni. Teir arga okkum, krøkja agnið av, tá ið vit liggja á miði. Bóndin tók sín marmennil heim til húsanna og hevði hann hjá sær. Hvønn dag risti hann kross fyri honum, so hann ikki skuldi rýma. Vanliga slapp marmennilin við bóndanum á flot, og var fiskur undir bátinum, gjørdist marmennilin kátur og leikaði í. Ein dagin, teir fóru á flot, hevði bóndin av misgáum ikki rist krossmerkið fyri marmennlinum, og komnir út á mið leyp marmennlið aftur í dýpið, og har er hann enn saman við sínum líkum.
Mær tykir, at marmennlarnir duga væl at liva - teir hava stundir at vera til! Úr vindeyganum síggi eg nú ein marmennil hvønn morgun, tá ið eg fái mær morgunmat. Kanska eru marmennlarnir, fiskarnir, taraskógvurin og havvøksturin vakrir - kanska eru teir ikki vakrir. Kanska eru meira stuttligir enn vakrir - tað eru teir fyri mær. Teir eru undirhald. Ein heilur býur verður undirhildin av marmennlum, listarfólki og løgnum fiskum. Ongastaðni í heiminum eru so nógvir løgnir fiskar at finna! Vit kunnu gleðast um hetta - men vit ráða sjálvi!
Vit, sum liva og búgva her, vara nú av hesum listarverki og kunnu vóna, at tað stendur so leingi, her býr nakað fólk.
Okkara fólk dugir væl at liva - at hava stundir. Og best av øllum dámar mær at hava stundir at vera hjá børnunum, tá ið tey sovna. At syngja fyri teimum, at biðja við teimum - og av øllum sjangrum dámar mær best vøgguvísur - okkara Alexandur eigur eina, har tvey ørindi eru:
Sov, mín søti skattur, lat eygu tíni
aftur;
Ligg so stillur, sovna brátt,
Droyma skalt tú blítt í nátt.
Sov, mín søti skattur.
Sov, mín søti skattur, lat eygu tíni
aftur.
Havið durvar spegilsskært,
Størnur glitra himnabjart.
Sov, mín søti skattur.
Vit liva millum fjallana, og merkir hetta serliga listina til eygu og oyru. Málningarnir herfrá hava ofta fjøllini, líðirnar, brekkurnar og ljósið við. Ein, ið tók sær rúmar stundir at yrkja um heimbygdina var Ismar Joensen. Í "Heimbygd mín" yrkir hann um fjøllini, og ljóða tey seinastu fýra ørindini soleiðis:
Tey fjøllini í ring so reyst,
Øll átta veita trygd,
At ódn, sum tók á havi leyst,
Ei sakar vára bygd.
Í suðri hevja Tyrlar seg,
Og Kambur er nær hjá,
Gjógvaráfjall í nónstaði,
Í vestri Blábjørg blá.
Teim næstur Slætnatindur sæst,
Og Húsafelli nær
At Borgini sær heldur fast.
Rytafjall ringin slær.
Kom, vitja hesi fjøll við mær
Í summarsól og dýrd,
So verður sálin lætt í tær,
So ljóðkát og væl hýrd!
Eitt fólk, ið eigur list, djóralív, undirhús, søgur, tónleik, samhuga, hjartarúm og gudsótta er eitt ríkt fólk. Og tá er vert at leggja til merkis, at nógv vælferð-arsamfeløg eiga onki av hesum. Vælferðin er materialistisk - listin, djóralívið, undirhúsið, søgurnar, tónleikurin, samhugin, hjartarúmið og gudsóttin hevur onki við materialismu at gera. Mong menningarlond eru nógv ríkari enn ídnaðarlondini - men kortini hava tey færri pengar. Ov nógvir pengar eru hjá mongum ein forðing fyri at liva eitt ríkt lív!
Nixon forseti segði, at mong menniskju halda, at lívsins meining er ríkidømi, njóting og frælsi at gera, sum tey sjálvi vilja. Alt hetta hevur týdning, so leingi vit ikki hava tað. Men tá ið vit hava fingið tað, so kenna vit, at tað ikki gav lívinum meining.
Ein áminning og eggjan, sum mær dámar best av øllum, finst millum halgu skriftir okkara - í Prædikaranum. Har vera vit mint á at liva og hugsa um skapara okkara longu nú, meðan okkum er unt at hugsa og virka. Hesin teksturin kókar av poesi - skald-skapur á hægsta stigi. Ein lærdómur um lívið.
Prædikarin lærir okkum, at lívsins meining er longu her, sum vit eru - um vit hava pengar ella ikki.
Nú fara vit at taka saman um hesa sveiman okkara um tað at liva og at hava stundir. Vit taka samanum við at lesa úr Prædikaranum, tá ið hann sigur:
"Og hugsa um skapara tín í ungdóms døgum tínum, áðrenn teir vondu dagarnir koma, og tey árini nærkast, sum tú sigur um: "Tey huga mær ikki;"
Áðrenn sólin myrknar, og ljósið og mánin og stjørnurnar (t.e. umdømi, tankar og minni), og áðrenn skýggini koma aftur eftir regnið (t.e. mótloysi);
Tann tíðin, tá ið teir, sum sita um húsið skelva (armarnir), og maktarmenninir verða kropnir (fingrarnir), og genturnar á kvørnini leggjast fyri (tenninar), av tí at tær eru vorðnar fáar, og dimmligt er vorðið hjá teimum, sum hyggja út gjøgnum glugg-ar-nar (eyguni);
Og báðar útdyrnar verða stongdar (oyruni), meðan dunið av kvørnini minkar (røddin); tá ið maður fer á føtur, tað fyrsta fuglur fer at láta, og allar songkonur verða lágmæltar (sangrøddin);
Tá ið maður stúrir fyri hvørjari brekku, og ræðslur eru úti á veginum, og mandlutræið stendur í blóma (gráa hárið), og gras-hoppurnar (kropni ryggurin) streva seg fram, og káperberið (matarlysturin) dovnar; tí at maðurin fer til sín æviga bústað, og tey, sum syrgja, ganga um gøtur;
Áðrenn silvurtráðurin slitnar, og gullskálin brotnar (mannalívið á fold), og krukkan fer sundur við kelduna (hjartað), og hjólið dettur brotið í brunnin (likamið verður jarðað),
Og moldin fer aftur til jørðina, har sum hon var áður, og andin fer aftur til Guðs, sum gav hann."
So nógv frá Prædikaranum. Eg taki uppaftur: Hugsa um skapara tín, áðrenn evnini at hugsa eru farin! Hesi orð áminna okkum at leggja merki til nútíðina hjá hvørum einstøkum. At vit skilja millum materialismu og ríkidømi, millum verandi og komandi bústað okkara.
Takk fyri tit lýddu á - takk fyri stevnuna, øll somul, og góðan sunnudag!
