Har stendur Norðurlandahúsið. Hesin vakri og heilskapaði bygningurin, lýsandi í tí myrka januarkvøldinum, og eins og álvheyggurin í Elverhøj hjá Friedrich Kuhlau stendur húsið á gløðandi súlum. Sum tú nærkast, koma hugleiðingar fram úr filminum hjá Steven Spielberg, Close Encounters of the Third Kind. Húsið tykist at sveima sum tann veldigi, yvirjarðligi UFO’in í leikmyndunum í endanum av filminum.
Tú fert inn í álvheyggin - inn í UFO’in og verður burtur fyri verðini uttanfyri. Her er alt ljós og ljóð. Ikki tað struktureraða ljóðið, vit eru komin fyri at hoyra, men ein meldur av samtalandi røddum. Fólk standa saman, sita saman og har verður tosað. Kanska ikki so nógv um nýggjárskonsertina, vit eru komin at hoyra, men meira um leyst og fast úr gerandislívinum, og um tilstundandi valið. Fyrst verður preludiið spælt, tann ikki-orkestrala harmoniseringin av teimum, ið fara at lurta. Har er alt slag av fólki, og vit eygleiða ta kunstugt listarliga menniskjuna. Og vit røkta okkara duldu fetishdyrkan og fascinatiónina av hesu løgnu ósambæriligheitini millum tað tilætlað ásýniliga við skapninginum, og tann burturvísandi hugburðin, vit velja mótvegis teimum, vit ikki kenna.
Eg siti saman við góðum kenningum av Mikkjalstrøð. Ein teirra bjóðar kaffi. Sterkur løður. Vit eygleiða fjøldina. Ein einsamallur tónleikari gongur yvir móti kafeteria. Hann hevur instrumenthylkið við sær, at døma eftir støddini ein klarinet. Hann hyggur rundan um seg við einum glataðum eygnabráði, so brosar hann, tí hann fekk eyga á tann, hann leitaði eftir. Tey fylgjast oman í skiftingarrúmið. Rundan um okkum sita fólk og fáa sær ein drekkamunn við onkrum afturvið. Vit hyggja, og tey hyggja, men ongin verður tikin í at hyggja soleiðis. Eitt par úr Suðri situr og fær sær ein ‘marglætisbreyðbita’ – jú, soleiðis verður ein vælpyntaður ‘biti við rakjum og majones’ eisini málsliga pyntaður nú á døgum.
Klokkan ringir fyrstu ferð, og vit fara at kenna væntanina, henda ósagda spenningin, ið fevnir okkum undan einum upplivilsi. Vit fara so smátt at finna okkum plássið í konserthøllini. Har eru eini 500 fólk, ið skulu slúsast inn í konsertsalin, men tað gongur sum smurt, smidligt og skjótt. Onkrir tónleikarar eru longu komnir og hita upp við skalaum og kanska vissa sær, at teir hava tamarhald á torførum pettum. Sjóðið harðnar í salinum, so hvørt fólk fylla hann. Tað er ikki hetta ljóðspaka suðið, ið setur dám á tað pre-konsertuella upplivilsið í útlendskum konserthallum. Konserthøllin í Norðurlandahúsinum ljómar sum ein rúmmikil fossur. Her er ikki bara okkurt hissini orðaskifti millum vælroynd hjún, ið skilja hvørt annað út frá kroppsburði og eygnabráum. Nei, vælsignað! Her kenna næstan øll øll. Og kennir tú ikki tann, tú situr við síðina av, so vilt tú hava eitt prát í gongd kortini. Kenningar heilsast tvørturum stólarøðirnar, so langt armarnir røkka, toyggja seg.
”Gott nýggjár, góði! Nú – eru tit komin heilskapað gjøgnum jólini og nýggjárið?”
”Jú, hann sjálvur – tú sært, eg siti her í heilum líki!”
”Og hvat – koyrir tú stadigvekk runt við hasum gamla vrakinum?”
”Ja, ja, snakka ikki – og bilurin er ikki minni upptugdur av tíðarinnar jakslum!”
Konsertin
Høllin er fylt á tremur. Formaðurin í Føroya Symfoniorkestri, Poul Jákup Thomsen, ið er Skarvanesmaður, bjóðar okkum vælkomnum til hesa 14. nýggjárskonsertina hjá symfoniorkestrinum. Hetta er maðurin, sum við ágrýtni og ókøvandi optimismu hevur hildið saman um orkestrið í mong ár. Dynamiskur og eldhugaður hevur hann varðveitt sína sannføring um, at orkestrið skuldi liva og mennast. Væl skorin fyri tungubandið fortelur hann okkum, at ið hvussu so er tveir Skarvanesmenn ikki eru so fámæltir, sum onkur vil vera við, at Skarvanesmenn eru. Eru teir báðir nevndir, eru teir kendir. Síðani gevur hann frásøgumanninum, Ólavi Jacobsen, orðið, sjálvur frálíkur tónleikari, guitaristur í Aldubáruni. Vælupplagdur, ólastandi pyntaður í svørtum klædningi, høgari flippu og fagurreyðari tvørsloyfu gav hann okkum eina lítla, men skemtiliga innføring í, hvussu leikur skuldi fara.
Kórið,59 skipa sangarar skipa seg við svartklæddu tenorunum og bassunum høgrumegin og litføgru sopranunum og altunum vinstrumegin. Kór-repititørarnir eru teir báðir vandu og krevjandi kórleiðararnir Bjarni Restorff og Kári Bæk.
Konsertmeistarin, 1. violinisturin Sámal Petersen, gevur upp kamartónan. Í sama bili er kvirt í salinum, og vit uppliva henda serstaka, hátíðarliga dámin, ið leggur seg yvir teir nógvu áhoyraranar, tá ið strúkararnir og síðanni blásaranir og slagverkararnir stemma instrumentini.
Tann, ið stjórnaði hesum stóra ljómliði, var dirigenturin Bernharður Wilkinson. Bernharður er royndur orkesturleiðari bæði á europeiska meginlandinum og í Englandi. Í Íslandi er hann vorðin ein myta sum tann serstakliga dugnaligi, nágreiniligi og eldhugaði orkesturleiðarin, hann er. Millum tónleikararnar í Føroya Symfoniorkestri er hann eins væl vorðin ein myta. Tosaði við tubaleikaran Atla Petersen, ið er líka so góðsliga stórur og imposantur, sum tað ljóðføri hann spælir uppá. Fyri trimum árum síðani var symfoniorkestrið meira at kalla ein bólkur av – um ikki glataðum spælimonnum og kvinnum – so kortini ein bólkur av forfjónaðum individualistum. Lítil og eingin menning tóktist vera. Tað hjálpur lítið, at eitt orkestur hevur framúrskarandi tónleikarar, um tað ikki ljómar sum ein eind. Hetta kynstrið hevur Bernharður megnað, og sunnukvøldið hoyrdu vit úrslitið av miðvísa arbeiði hansara. Eg havi ikki teir førleikarnar, ið skulu til fyri at ummæla eina konsert. Sum so mong onnur, hoyri eg tónleik út frá teimum avmarkingunum, tað ber í sær bara at duga at hoyra, tá ið tónleikurin klingar væl í oyrunum. Tær fínu nuansurnar, samspælið millum strúkarar, blásarar, slagverk, kór og solistar mugu tey, ið hava skil fyri slíkum, dissikera, men eg fekk varhugan av dynamikkinum og frískleikanum í spælinum, og eg frøddist um tað, eg hoyrdi. Sama dynamikkin og frískleikan fingu teir báðir Bjarni og Kári úr kórinum. Tá ið tey smáu hárini standa loddrætt, má vera samklangur millum ljómliðið og tann, ið hoyrir.
Tveir solistar vóru við. Svensk-franska sopransangarinnan Isabel Pigianol og føroyski guitaristurin Ragnar Olsen. Isabel var ein koketta, og hon dugdi væl at flirta við áhoyrarunum – ikki bara mannfolkunum, men við áhoyrarunum sum heild. Og hon sang væl. Sjálvandi gleddu vit okkum til Habanera úr Carmen. Ólavur ávarðaði okkum javnt og samt um dárakynstrini hjá hesari sponsku Femme fatale. Og eg hugsið, vit vóru forførd(ir). Bæði sangliga og leiklistarliga so væl, at vit kravdu eykanummar. Tá ið hon við mjúkari rødd hevði sungið O Mio Babbino Caro, máttu vit sleppa henni. Ja, ja, onkur fekk at kenna svikafulla lyndi Carmens meira enn aðrir – og her eru tað bara mannfólkini eg sipi til. Spell, at ein ikki sat nærri at miðgongini.
Við nógvum spenningi hevði eg sæð fram til at hoyra Ragnar Olsen spæla adagiona úr Concierto de Aranjuez fyri guitar og orkestur. Sum so ofta situr tú sum á nálum, heilt frammi á stólinum, tá ið solisturin fer at spæla. Tú roynir at transformera øll góð ynskir fyri leikaran. Hetta er eitt torført stykki. Men so eftir eitt bil, slappar tú av. Hesum hevur tann dámligi og sinniligi tónleikarin tamarhald á, hóast tað at hann mátti kompenserað fyri akustiska frábrygdið, sum so stór áhoyrarafjøld elvir til í einari konserthøll sum tann í Norðurlandahúsinum. Tú setti teg afturá og frøddist um talentið. Var Ragnar Olsen ikki landskendur fyri sunnukvøldið, so ivist eg ikki í, at føroyingar tóku hann til sín hetta kvøldið.
Symfoniorkestrið, ið ikki vil glatast
Sum vera man hugsi eg, at Føroya Symfoniorkestur hevur alla samsýning frá okkara politikarum. Teir vóru har og lurtaðu, fleiri av teimum. Teir máttu vera stoltir av orkestrinum eins og vit onnur. Og sum tað sá út fyri mær, sótu teir eisina har við reinari samvitsku hvør og ein, gávumildir á at líta. Sjálvandi mátti tað vera ein fragd hjá teimum at hoyra, hvussu væl pengarnir vóru farnir, hugsaði eg, og frøddist saman við politikarunum um, at vit hava eitt so framúrskarandi orkestur í okkara gjøgnumgataða landi. Okkara lítla land klekir tónleikarar á alheimsstandardi. Talentini mest sum raplað av hesum knappanálshøvdinum á heimsatlasinum. Men eg skilji, at Føroya Symfoniorkestur er eitt lið av eldsálum. Av entusiastiskum, professionellum tónleikarum, sum, hóast teir lítið og einki fáa fyri tað, geva okkum tað gleði at spæla fyri okkum i einum orkestri, ið ikki vil glatast sum spælimenninir hjá Williami Heinesen, men sum verja um orkestrið við ektaðari spæligleði og einum óbendiligum dirvi. Tað er ikki frítt fyri, at eg skammist yvir, at eg um nakrar dagar skal seta veljarakross mín við onkran av hesum politikarum, sum ikki við einum einasta orði undir valstríðnum hava nevnt Føroya Symfoniorkestur. Eg havi ikki hoyrt teir nevnað tað í heila tikið. Tað er ikki bara hol undir Skopunarfjørð – tað er hol í høvdið.
