Løgtingið fyrireikar seg til aftur at atkvøða um fosturtøku. Kjarnan í málinum snýr seg um ein einfaldan men grundleggjandi spurning: hvør hevur rættin at ráða yvir kroppinum hjá einum øðrum?
Tá Løgtingið síðst atkvøddi um fosturtøkulóggávu, sást eitt greitt mynstur: næstan allar kvinnurnar í tinginum atkvøddu fyri at loyva fosturtøku, meðan umleið tveir triðingar av monnunum atkvøddu ímóti.1 Úrslitið varð tí avgjørt av mannliga meirilutanum, hóast avleiðingarnar av lógini fyrst og fremst raka kvinnur. Hetta merkir ikki, at menn skulu halda seg burtur frá kjakinum. Men tað vísir á ein demokratiskan ójavna: bólkurin, sum í størstan mun ber ta likamligu, heilsuligu og fíggjarligu byrðuna, hevði minst ávirkan á endaligu avgerðina.
Hesin ójavnin hevur týdning, tí at vera uppá vegin er ikki eitt abstrakt politiskt evni. Tað er ein likamligur og sosialur veruleiki, sum einans kvinnur uppliva. Tann veruleikin gevur kvinnum eina nærri fatan av, hvat tað inniber, og hvat avmarkingar av fosturtøku í roynd og veru merkja. Hetta ger ikki kvinnur lýtaleysar, og tað ger ikki menn óviðkomandi. Men tað merkir, at eitt Løgting har kvinnur eru í greiðum minniluta, natúrliga hevur eitt avmarkað sjónarhorn á avleiðingarnar av júst hesi lóggávu.
Liberal samfeløg taka likamligt sjálvræði sum útgangsstøði: staturin kann avmarka tað, men bara við sannførandi grundgevingum. Størri inntriv avmarkingin er, tess sterkari skal grundgevingin vera. At noyða ein persón at halda fram við eini viðgongu er eitt serliga stórt inntriv. Tað fevnir um heilsuvanda, pínu, varandi likamligar broytingar og stórar avleiðingar fyri útbúgving, arbeiði og familjulív. Um staturin leggur slíka skyldu á nakran, krevur tað eina grundgeving, sum er sterkari enn moralskar kenslur og átrúnaðarligur siðaarvur.
Hetta er orsøkin til at ójavnin í Løgtinginum hevur so stóran týdning í júst hesum málinum. Tá ein lóg leggur stórar likamligar og sosialar avleiðingar á ein bólk, sum hevur minst ávirkan á avgerðina, viknar demokratiska heimildin av úrslitinum. Tað merkir tó ikki, at menn ikki eru førir fyri moralskari hugsan, ella at allar kvinnur eru samdar. Tað snýr seg heldur um, at tá ið avleiðingarnar av eini lóggávu eru so ójavnt kynsbýttar, hevur eitt Løgting við so ójavnari kynsumboðan torført við at lóggeva rættvíst.
Spurningurin er so, hvat vit vænta av einum demokratiskum samfelagi. Lóggáva hevur størst heimild, tá tey, sum verða mest ávirkað, eisini hava eina meiningsfulla rødd í avgerðini. Í málum, har avleiðingarnar í størstan mun raka ein bólk við minst ávirkan á avgerðina, gerst ósamsvarið trupult at verja. Eitt javnari ting hevði ikki tryggjað eitt ávíst úrslit, men tað hevði tryggjað, at royndirnar, sum eru mest viðkomandi fyri málið, eisini verða umboðaðar í viðgerðini.
At loyva fosturtøku loysir ikki allar moralskar spurningar, og tað krevur heldur ikki, at øll hava somu meining. Tað flytir einfalt avgerðarrættin til tann, sum skal bera avleiðingarnar. Í einum demokratiskum samfelagi er tað hóskandi og rímiligt at vænta. Tá staturin vil avmarka rættin at ráða yvir egnum kroppi, má grundgevingin vera sera sterk. Og tá ið avleiðingarnar raka so ójavnt, og umboðanin er so skeiv, skal rættvísgerðin av tvingandi lóggávu vera tilsvarandi sterkari.
Fosturtøka fer framvegis at vekja moralskar spurningar, og fólk fara framvegis at vera ósamd. Men ósemja er ikki í sær sjálvum ein orsøk til, at staturin skal taka valdið yvir likaminum hjá nøkrum borgara. Eitt demokratiskt samfelag má taka í størsta álvara, hvønn lóggáva rakar, og hvør hevur vald at mynda hana. Tá ein bólkur ber nærum allar likamligar og sosialar avleiðingar, meðan ein annar bólkur hevur størst lóggevandi vald, verður próvbyrðan fyri tvingandi lóggávu sera høg, og heimildin sera veik. Tí eigur eitt Løgting við so ójavnum kynsbýti at viðgera hetta málið við varsemi og viðurkenning av, at tey mest raktu eisini eiga at hava størstan avgerðarrætt.
Halgir Winther Nagata
