Gjøgnum heimsfelagsskapin World medical Association hava heimsins átta milliónir læknar boðað frá stuðli teirra til íslendsku starvsfeløgum teirra í stríðnum móti einum umstríddum lógaruppskoti. Stjórni í Reykjavík ætlar at lata upp fyri, at eitt privat felag fær einkarrætt upp á ein dátabása við heilsuupplýsingum um íslendska fólkið. hinvegin skal felagið hava loyvi til - umenn í krypteraðum formi - at brúka upplýsingarnar við gransking fyri eyga.
Hetta skriva danska læknablaðið »Dagens Medecin« í útgávuni fyrr í mánaðinum.
Teir 270.000 íbúgvarnir í Íslandi verða mettis sum sera vælegnaðir til hetta kanningararbeiðið, tá tað snýr seg um medisinalska gransking - ikki minst í genetiskt treytaðum líðingum. Partvíst hevur ávirkanin av fólki uttanífrá verið avmarkað, og partvís eru íslendingar - eins og føroyingar - rættuliga áhugaðir í ættartalvum í fleiri ættarlið.
Lógaruppskotið hevur ført til iva millum íslendskar læknar, sum nú fáa stuðul frá læknum í heimsfelagnum. Foraðurin í danska læknafelagnum, Torben Pedersen sigur, at hetta er orsakað av einum grundleggjandi iva við at leggja heilsuupplýsingar um eitt heilt fólk í hendurnar á einum privatum felag.
Læknafelagið er eisini bangið fyri, at dátabásin hóast kryptering fer at gera tað gjørligt at eyðmerkja eitt nú familjur í ávísum isoleraðum pørtum av landinum.
? Umframt tað eru vit rættuliga í iva um, at medisinfelagið skal sleppa at nokta øðrum feløgum at granska, um okkurt er, sum ikki hóskar teirra handli, sigur Torben Pedersen við danska læknablaðið.
Tann læknaligi óttin snýr seg eisini um, at lógaruppskotið skuldi ført til eina DNA-skráseting av øllum íslendska fólkinum. Sambært serfrøðingi í íslendksa heilsumálaráðnum, Þorif Haraldsson snýr lógaruppskotið seg ikki um lívfrøðilig evni. Men hugskotiðtil lógaruppskotið kemur frá tí privatu granskingarstøðini, deCode Genetics í Reykjavík, hvørs stjóri, Kári Stefánsson, hevur lagt fram fyri heilsumálaráðnum ætlanir um at samanhalda upplýsingar frá dátabásum við ávikavíst heilsuupplýsingum, DNA-profilum og ættartalvum. Hetta ber kortini ikki til uttan víðari. Samankoyringar av dátabásum krevja góðkenning frá tí íslendska skrásetingareftirlitinum.
? Men sjálvandi kann tað henda, at eisini genetiskur kunnleiki er í onkrari journal og harvið í dátabásanum um heilsuupplýsingarnar, sigur Þorleif Haraldsson við blaðið.
Sambært Kára Stefánsson, hvørs felag granskar fyri sveisiska felagið Roche, og sum higartil er einasta boðið upp á ein komandi lisenshavara, er bæði millum íslendska fólkið og millum landsins læknar ein ráðandi positivur vilji til lógaruppskotið. Hann leggur kortini dent á, at granskarar framvegis vilja hava atgongd til íslendsk dáta í sama mun sum í dag.
? Bara tá tað snýr seg um handilsliga nýtslu av upplýsingum beinleiðis úr dátabásanum, fer tað at verða lisenshavarin, ið ger av, um loyvi skal gevast, sigur hann.
Lógaruppskotið leggur upp til, at tað skal virðast, um persónar ikki ynskja at verða partur av skrásetingini. Tó verður kravt, at tey aktivt frávelja hetta.
Drívmegin fyri íslendsku stjórnina er partvíst at styrkja íslendska granskin uttan at skulla gjalda millum 9 og 17 milliardir íslendskar krónur (millum knapt eina og hálva aðru milliard danskar krónur), sum tað kostar at stovna dátabásan við heilsuupplýsingunum. Hetta er meira enn landsins tvey størstu sjúkrahús kosta í árligum rakstri.
? Samstundis vóna vit at menna modellið fyri, hvussu heilsuverkið kann rekast effektivari hvat pengum viðvíkur. Tað verður eitt nú gjørligt at kanna, um operatión ella medisinsk viðgerð er mest effektiv fyri ávísa sjúku, sigur serráðgevin, Þorif Haraldsson.
Í løtuni er uppskotið til viðgerðar í heilsunevndini. Endaliga avgerðir verður tikin í AlÞinginum - allarhelst týsdagin í komandi viku.
