Bárður Jákupsson
Tað veit hvørt menniskja, at fremsta fortreytin fyri, at hetta handverk skal kunna liva, er at báturin verður brúktur. Neyvan verður tað sum eitt amboð hjá teimum, ið velja sær útróður sum livibreyð, men hjá teimum sera mongu, ið flota bát at fáa sær eitt kók, dyrgja ella bara til stuttleika ein summardag. Mangur frítíðarflotari hevði fegin viljað valt sær ein vakran og kimiligan føroyskan bát, heldur enn ein lágfloygdan glastrevjubát, um hetta bar til. Kanska er hann eitt lítið sindur dýrari, men so flýtur hann eisini tryggari, er minni livandi – og hann er ein fragd fyri eygað.
Hvussu ber tað so til, at eingin longur heitir á bátasmiðin um at smíða sær nýggjan bát? Jú, tað er eyðsæð: Tilfarið hevur í eitt langt áramál verið so at siga ónýtiligt. Viðurin hevur verið út av lagi vánaligur. So seint sum í 1980árunum vórðu bátar enn smíðaðir víða hvar, men longu um aldamótið minkaði smíðið burtur í einki. Tí bátarnir høvdu alt ov stutta livitíð. Víða hvar sært tú 15-20 ára gamlar bátar, ið eru fúnaðir burtur, farnir upp í rot.
Tann, ið hetta hevur roynt, má sjálvsagt siga ”Illanstíð, føroyskan bát vil eg ikki síggja aftur!” Fyri einum tveimum ættarliðum síðan var vanligt, at bátar slitu einar tveir mansaldrar – ella meir. Grindabátarnir í Vági, hvussu gamlir munnu teir vera?
At vandamálið við tilfari ikki verður nevnt við einum orði í álitinum um bátasmíð, ið latið varð Mentamálaráðnum fyri stuttum, er mær ein gáta. Og helst mongum við mær.
Hvat er so at gera? Hvat átti at staðið í tilmælinum? Har átti at staðið, at finnast skal tann serfrøðingur, ið kann fara út í heim – til teir sibirisku skógirnar kanska? Amazonas ella Alaska? Ikki veit eg, men tað átti at borið til at funnið fram til tann besta viðin, ið finst, tað tilfarið, ið hóskar serliga væl til føroyskt bátasmíð. Latum okkum fáa til vega ein stóran førning av hesum góða viði, sum bátasmiðirnir so kunnu fáa burtur av. Hvør skal fíggja hetta? Eg loyvi mær at skjóta upp, at teir stóru timburhandlarnir taka seg saman og fáa hetta í lag. Kanska áttu teir at kent eina ábyrgd?
Tá ið hetta er komið í lag, kunnu bátasmiðirnir lýsa: ”Ognið tygum føroyskan bát – vit halda okkum kunna lova, at við rímiligari røkt er honum tryggjað rættiliga long livitíð”. Tá fer áhugin at vaksa fyri at ogna sær føroyskan bát. Einki at ivast í!
