Viðmerking – 01.12.2025
Sylvia Thomsen
Sjúkrarøktarfrøðingur
Býráðslimur fyri Sjálvstýri
Komandi árini fara Føroyar at standa fyri eini stórari avbjóðing: tað verða alt ov fáir skattgjaldarar at bera vælferðarsamfelagið. Hetta fer at ávirka vegir, tunnlar, sjóferðslu, heilsuverkið, almennar veitingar, heimahjálp, fólkaskúlan og útbúgvingar. Orsøkin er, at føðitíttleikin fellur og er ikki longur burðardyggur. Í 2023 var føðitíttleikin heilt niðri á 1,86.
Brúkið avlopið í barsilsskipanini
Seinastu árini hava vit hoyrt um millióna avlop í barsilsskipanini, og nú verður tosað um at minka inngjaldið. Hetta er ikki skilagott, tí vit hava ikki ráð til at skerja eina skipan, sum longu er ov veik. Vit eiga heldur at brúka avlopið, og nakað aftrat, til at gera tað fíggjarliga attraktivt at fáa eitt barn.
Verandi barsilsskipan ger mun á børnum
Í dag fær eitt foreldur við einari inntøku á 15.000 krónur um mánaðin júst 15.000 krónur útgoldið úr barsilsskipanini um mánaðin. Ímeðan fáa onnur foreldur tað dupulta og summi fáa einki. Tað merkir, at børn, longu frá fyrsta degi, verða mett eftir inntøkuni hjá foreldrunum. Tað er hvørki rættvíst ella burðardygt. Hinvegin vísir tað seg eisini, at tað ikki eru foreldrini við teimum høgu inntøkunum, sum fáa tey flestu børnini. Tí eiga vit fyrst at hugsa um at lyfta tær familjurnar við lægri inntøkum upp, áðrenn vit hugsa um familjur við hægri inntøkum, enn hámarkið. Øll, sum fáa eitt barn, eiga at fáa somu upphædd úr barsilsskipanini - altso hægsta útgjald til øll børn, óansæð inntøkugrundarlag.
Ein íløga vit mugu gera
Samlaða inngjaldið í barsilsskipanina í 2024 var 212,5 milliónir krónur. Um vit nú gjalda eina barsilssøn til øll foreldur, sum svarar til aktuella hámarkið á 31.080 krónur um mánaðin, so hevði hetta kostað 218,5 milliónir krónur í 2024, sum ikki er so langt omanfyri aktuella inngjaldið. Vit tosa altso um nakrar fáar milliónir afturat fyri at skapa javnari og tryggari kor. Men vit eiga at miðja eftir einum hægri barnatali og tískil játta júst ta upphædd, sum tað kostar at fáa tey børn, sum vit ynskja. Og vit eiga í fyrsta umfari at miðja eftir 650 børnum, sum hevði givið okkum ein føðitíttleika á umleið 2,1, og vit eiga ikki at steðga á, fyrr enn vit fáa 900 børn árliga, sum hevði givið okkum fólkavøkstur og eina trygd fyri framhaldandi vælferð í Føroyum. Haraftrat eiga vit at prístalsjavna útgjaldið á hvørjum ári, soleiðis at vit ikki brádliga aftur sigla afturúr.
Tað snýr seg um valmøguleika, virðing og at tryggja Føroya framtíð
At hækka barsilsgjaldið er ikki bert eitt fíggjarmál. Tað er eitt virðismál! Vit eiga ikki at góðtaka, at fíggjarorkan er ein faktorur, sum ger at ein familja ger av ikki at fáa fleiri børn. Enn minni kunnu vit góðtaka, at fosturtøka verður framd orsakað av fíggjarligum korum.
Tí eiga vit at hækka barsilsgjaldið, heldur enn at minka tað, og gera skipanina solidariska til frama fyri børn, familjur, samfelag og framhaldandi vælferð í Føroyum. Fyri samfelagið hevur hvørt barn sama viðri. Latið okkum tí gera íløguna, sum skal til, fyri at vit aftur hava ein burðardyggan føðitíttleika í Føroyum.
