– Tað er týdningarmikið, at ein fer
rætt fram, tá tú skalt planta
blómur í ein blómukassa
ella hvat tað skal vera. Gert
tú tað, fært tú tað besta og
vakrasta úrslitið, sigur Rita.
Ein maður er komin inn í
urtagarðin og plantusøluna,
tí hann ætlar at keypa sær
nakrar blómur at seta niður
í eina gamla mjólkaspann
heima við hús. Spannin er
snøggað upp, men blómurnar
vanta.
Hann hevur ikki roynt at
planta soleiðis áður, men
Rita er hent í ráðum, eisini
tá talan er um hetta økið.
– Hygg. Tað er best at tú
borar eitt hol í botnin á
spannini.
Síðani fyllir tú skerv í, soleiðis at vatnið
kann renna burtur. Ovast
uppi leggur tú eitt lítið lag
av mold, og so kanst tú
planta tað sum tú vilt, greiðir
Rita frá.
Maðurin takkar fyri ráðini,
og keypir eina blómu til
mjólkaspannina. Hann er
ikki meiri enn farin, fyrrenn ein kona av Skálafjørðinum
kemur í garðin henda seinnapartin
í Fuglafirði. Hon skal eisini keypa blómur til
urtagarðin.
Her er lív í urtagarðinum
hjá Ritu. Umframt hana
sjálva, hevur hon fólk í
arbeiði, sum gera ymiskt
viðlíkahald í urtagørðum
hjá fólki ella hjá kommunum.
– Beint nú eru tey í ferð
við at sláa grasið kring kirkjuna
í Gøtu. Har skulu tey eisini seta fleiri summarblómur
niður, sigur Rita við Sosialin.
Fór í gongd
Áhugin hjá Ritu fyri urtagørðum
er gamal, men hon
ynskti at fáa størri kunnleika
til plantuheimin.
Tí avgjørdi hon at læra til
gartnara, tað tey kalla anlegsgartnara.
Hesin lesnaðurin
tekur fýra ár, og var
hon trý tey fyrstu árini í
Danmark.
– Tað seinasta árið lærdi
eg hjá Hans Hjalta Skaale,
sum er býargartnari í Klaksvík.
Tað var ein góð tíð, sigur
Rita.
So við og við skaptist ein
áhugi hjá henni at gera uppaftur
meiri við arbeiðið sum
gartnari. Spurningurin var:
»Hví ikki byrja fyri meg
sjálva sum gartnari?!«
Sum hugsað, so gjørt.
Tey seinastu tvey árini
hevur Rita arbeitt fyri seg
sjálva, og lat í farna mánaði
upp eina plantusølu í heimi
sínum mitt í býnum.
Meiri enn væntað
Í plantusøluni finst eitt ótal
av blómum, og tað koma
allatíðina nýggjar og frískar
plantur í uttandura sølubúðina.
Her finnast bæði trø,
runnar, stavdir, mold, gødningur
og sjálvandi summarblómur
av alskyns slagi. Nú
Varmakelda stendur fyri
framman er lítil ivi um, at
nógv fólk fara at støkka inn
í urtagarðin hjá Ritu.
Hon hevur sjálv ikki lýst
nakað serligt við hesum,
men líkt er til, at hon hevur
funnið eina vøru sum nógvum
dáma og sum tørvur
hevur verið á.
Sum støðan er í dag eru
ongar slíkar plantusølur í
Klaksvík ella í Eysturoynni,
og tí mugu fólk í Fuglafirði
heilt til Havnar ella vestur í
Vágar um tey ætla at keypa
plantur frá eini plantusølu.
– Jú, tað er tørvur á eini
slíkari í Fuglafirði eisini.
Tað síggi eg bara á teimum
mongu, sum longu hava verið
og keypt frá mær.
– Eg havi selt nógv meiri
enn eg hevði væntað frammanundan,
sigur Rita við einum
brosi.
Góð í ráðum
Samstundis sum hon hevur
handilin, er hon eisini úti á
markini - ella í urtagørðum
hjá fólki og kommunum til
arbeiðis.
Tað eru tey, sum hava hug
at gera ein urtagarð kring
húsini. Spurningurin er
altíð, hvussu ein ber seg at
og hvørji hensyn ein skal
taka.
Hetta veit Rita at svara
teimum, og tí er hon nógv
eftirspurd í slíkum førum,
ella tá kommunur ætla undir
at fríðka um í bygdini ella
býnum.
– Tað er ringt hjá mær at
siga og ráðgeva teimum,
hvat slag av garðum er best
umtókt millum fólk. Tað
kann vera nógv ymisk
sløg.
– Hjá mær er uppgávan at
vegleiða tey, út frá teim
ynskjum sum tey sjálvi
hava. Soleiðis finna vit saman
fram til tað besta úrslitið,
sigur Rita.
Henni dámar best, tá fólk
velja at gera eitt petti av
urtagarðinum ísenn. Hon
kann byrja eitt arbeiði, sum
fólkini síðani sjálvi halda
fram við.
Soleiðis læra fólkini sjálvi mest um urtagarðinagarðar
Rundir steinar
Í arbeiði sínum at skipa urtagarðarnar hjá fólki
hevur Rita Larsen nøkur mál fyri virksemið.
Eitt av hesum er, at ætla fólk at hava grót í
urtagarðinum, so er best at brúka teir rundu
steinarnar, heldur enn teir meiri ferhyrntu.
- Brúkar ein teir fýrakantaður, so verður
garðurin sjálvandi merktur av tí. Hinvegin, -
brúkar ein rundar steinar, so gerst garðurin
beinanvegin meiri livandi, slær hon fast.
Urtagarðarnir og ynskini hjá fólki eru so ymisk,
og tí krevur tað, at Rita og viðskiftafólkini fáa eitt
gott prát saman frammanundan.
Nógv fólk vilja helst hava ein so litríkan og
fjølbroyttan urtagarð sum gjørligt. Men tað er ikki
altíð, at júst tað er tann besta loysnin. Kann vera,
at talið á plantum ikki nýtist at verða so
ovurhonds stórt fyri at fáa ein vakran urtagarð.
- Ein urtagarður skal helst fanga eyguni hjá
fólki. Og tí anbefali eg eisini fólki, at tey ikki
brúka ov nógv sløg av plantum. Tá skulu tey
heldur planta soleiðis, at liturin og tann ávísa
plantan koma aftur fleiri ferðir í garðinum.
- So tú skilir, at hetta er eitt spennandi arbeiði,
sum eg havi. Ein hevur faktiskt eitt hav av
