Virðisbrævamarknaður
Kjakið um einsskiljing av ymiskum almennum ognum hevur leingi verið frammi. Skal fólkið eiga Føroya Banka? Skal Fiskavirking seljast teimum, sum bjóða seg fram beinleiðis, ella skal handilin umvegis ein almennan markna? Hví er tað ein fyrimunur, at Føroya Kolvetni er skrásett í London, og ber tað til at halda fast í avmarkingum í eigaraskaranum, tá eitt virki verður skrásett á einum virðisbrævamarknaði?
Hetta eru bert nakrir av spurningunum, sum verða settir í samband við framhaldandi kjakið, og sum ein liður í hesum, skipaðu Føroya Kolvetni og Føroya Tele fyri fyrilestri seinasta mikukvøld.
Fyrilesturin var partvíst komin í lag, nú offshore-messan varð hildin í Norðurlandahúsinum. Ein av luttakarunum í hesi var nevnliga meklarin hjá Føroya Kolvetni í London, Frank Moxon. Ein maður, sum hevur drúgvar royndir innan tað at arbeiða á einum virðisbrævamarknaði, umframt at hann í støðu sínari ivaleyst
Umframt Moxon, so var Graham Stuart, stjóri í Faroe Petroleum, eisini fyrilestrarhaldari, og greiddi frá, hvat endamálið hjá Føroya Kolvetni var, tá teir fóru á virðisbrævamarknaðin. At økja um kapitalin við at lata partabrøv til ein at kalla óavmarkaðan markna. Eitt stig, sum var neyðugt til at fylgja strategi felagsins, og júst orðið strategi er kanska tað, sum er mest knýtt at einum møguligum virðisbrævamarknað.
Áhugamál
Tí tað vil altíð vera ein spurningur um áhugamál. Klassiska dømi við eini familjufyritøku, har eigararnir brádliga vilja kapitalisera tað, sum arbeitt hevur verið fyri ígjøgnum ár og dag, er sjálvandi eitt dømi. Við einum virðisbrævamarknaði kann virkið tá verða latið øðrum upp í hendi, og so hava upprunaligu eigararnir jú nátt sínum endamáli.
Annað dømi kann vera, har eitt felag hevur tørv á vágafúsum kapitali fyri at røkja sína marknaðarstrategi. Er ætlanin t.d. at uppkeypa onnur virki, ella at økja um virksemi á annan hátt, er hetta ofta nakað, sum krevur meira kapital, enn fyritøkan hevur her og nú. At læna pening kann verða ein kostnaðarmikil spurningur, og tí kann ein notering á einum virðisbrævamarknaði verða eitt alternativ. Hartil kann tað í einstøkum førum vera so, at eitt virki av øðrum ávum ynskir at gerast partur av virðisbrævamarknaði. Eitt nú kann tann prestisjan, sum hetta gevur, gera tað lættari hjá virkinum at finna sær samstarvsfelagar, ella eisini kunnu hesir rætt og slætt seta ynski um, at virkið verður noterað.
Alternativið her er tó ikki størri enn so, at møguligir íleggjarar sjálvsagt vilja hava sítt avkast. Og skal tað verða lokkandi hjá hesum at gera íløguna, so skulu útlitini fyri avkasti helst vera betri enn tey, sum bankin gevur. Munurin er so, at avkastið ikki neyðturvuliga nýtist at vera við einum høgum vinningsbýti á hvørjum ári. Gongst fyritøkuni væl, kann keyparin á einum marknaði sjálvandi selja íløguna víðari, og á tann hátt fáa avkast á sína íløgu.
Krevur fyrireiking
Hinvegin er tað ikki so, at ein fyritøka bara uttan víðari kann fara á marknaðin, og á tann hátt fáa sær pening.
Fyrst og fremst krevst, at fyritøkan hevur eina hampuliga stødd. Frank Moxon nam eisin við hendan spurningin í sínum fyrilestri, og vísti her á fleiri atlit, sum eiga at verða havd í huga, áðrenn avgerð verður tikin.
Fyrst og fremst, so kostar tað virkinum pening, tá tey skulu skrásetast á marknaðinum. Eitt prospekt skal gerast, soleiðis at møguligir íleggjarar hava eina lýsing av virkinum, so teir kunnu taka støðu til, hvørt íløgan yvir høvur skal gerast. Tí er ikki óvanligt, at ein partur av innkomna peninginum í eini nýteknan fer beint út aftur sum útreiðsla til hesa. Eftirfylgjandi kundi Graham Stuart so staðfesta, at í teirra føri hevði arbeiðið við at skráseta fyritøkuna í London kostað um 10 mió kr. Ein upphædd, sum tó væl og virðiliga fekst aftur við teimum hálvt annað hundrað milliónunum, sum tekningin gav.
Hartil verða eisini krøv sett til eina skrásetta fyritøku. Eitt nú skal ein ávísur opinleiki vera í fyritøkuni, og bara hetta kann krevja eina stóra hugburðsbroyting hjá føroyskum virkisleiðarum. Informatiónsstøði skal eisini í flestu førum lyftast væl og virðiliga, tí eigararnir skulu hava boð, hvørja ferð virkið er fyri týdningarmiklum hendingum, sum kunnu ávirka kursin.
Ikki júst gerandiskostur í einum føroyskum vinnulívi, har høvuðsreglan hjá smærru virkjum tykist vera, at grein 25 í ársroknskaparlógini skal nýtast til at fjala upplýsingar. Ein hugburður, sum eisini tykist vera galdandi hjá nógvum av størru virkjunum, har tað oftani verður roynt at siga sum minst við ársroknskapinum, heldur enn at nýta tað samskiftisamboðið, sum ein ársfrágreiðing eisini kann vera
Tí er einki at ivast í, at tað samanlagt eru fleiri viðurskifti, sum tala bæði fyri og ímóti, áðrenn ein avgerð um møguliga skráseting kann umsetast til veruleika. Fyrst og fremst, so er hetta ein spurningur um, hvørt ein notering hóskar til virkisætlanina ? strategi?ina ? hjá virkinum.
