Edmund Joensen
Í einum valstríði er soðið ofta tunt, serliga hjá teimum loysingarsinnaðu.
Til fólkatingsvalið hesaferð kappaðust serliga Fólkaflokkurin og Javnaðarflokkurin um at fortelja fólkinum hvussu raskir teir vóru í bankamálinum ? væl at merkja í 1998, tá alt í grundini var yvirstaðið.
Fólkaflokkurin vil vera við, at teir við teirra einastandandi samráðingarsnildi eiga alla æruna.
Javnaðarflokkurin er sannførdur um at ein stuttur fundur ímillum føroyska og danska javnaðarflokkin gav hesum flokki allan heiðurin.
Hvat var tað sum veruliga hendi?
8. juli 1994 gjørdist Sambandsflokkurin størsti flokkur á løgtingi og skipaði landsstýri saman við Javnaðarflokkinum, Verkamannafylkingini og Sjálvstýrisflokkinum. Sambandsflokkurin hevði leiðsluna í landstýrinum.
Áðrenn tað høvdu føroysk landstýrir ferð eftir ferð skriva undir og niðurbundið føroyingar. Undanfarin landstýri høvdu í skrivligum avtalum bundi føroyingar til alla skuldina, og stórtsæð góðtikið øll donsk harraboð, uttan so mikið sum at hugsað seg um ? og uttan á nakran hátt at vera raskir.
Nýggja sambandslandsstýrið frá 1994 kravdi á fyrsta fundinum við donsku stjørnina bankamálið aftur á dagsskrá. Hetta kom óvart á, og tvørt fyri hjá dønum, tí teir hildu seg annars vera slopnar. Men málið var ríkismál, og tí áttu føroyingar ikki einsamallir at hanga uppá bankaskuldina. At vit kortini skuldu bera okkara part av bankaskuldini er bert ein sjálvfylgja.
Politisk loysn
Mín egna støða var frá fyrsta degi, at málið skuldi loysast sum eitt politiskt mál. Málið endaði eisini við eini polittiskari loysn, bert fleiri ár seinni enn neyðugt. Orsøkin til seinkanina var fyrst og fremst, at stórur partur av føroyskum politikarum, sóu fyri sær eina stevning, eina juridiska uppgerð, eftir endurgjaldi frá danska statinum.
Teir politikarar sum høvdu rópt harðast upp um sakarmál, teir sum róptu krossfest, krossfest, teir tagnaðu so hvørt sum teir lósu síðu fyri og síðu eftir í drúgvu frágreiðingini frá bankakanningini. Føroyingar høvdu eina sera vánaliga juridiska sak, fyri ikki at siga onga. Tað kemur eisini so týðuliga fram í bankakanningini.
Tað má sigast at verað ein Guðs lukka, at stevningin ikki bleiv til veruleika. Tá høvdu teir fingið dóm fyri, at føroyingar einsamallir skuldu gjalda fyri sín egna kleyvarskap.
Danska stjórnin
Rætt skal vera rætt. Aftaná at okkara loysingarsinnaðu høvdu seinkað málinum í ár og mánaðir, valdi danska stjórnin, sum væl dugdi at síggja, at teir áttu sín lut í trupulleikunum innan felagsmálið bankamál, peningamál v.m., at bíða eftir føroyska løgtingsvalinum, sum teir roknaðu við at fáa ávísar fyrimunir av. Stóru plakatirnar í Føroyum søgdu jú frá nýggja løgmanninum í Føroyum. Men mongum brestur ætlan, Javnaðarflokkurin, sum hevði slitið fyrru samgonguna (frá 1994), slapp ikki við í nýggju samgonguna í 1998.
Mogens Lykketoft til Føroya
Beint eftir at núverandi loysingarlandstýrið var skipað, gjørdi Mogens Lykketoft fíggjarmálaráðharri eina ferð til Føroya. Við sær í sjáttuni hevði hann uppskot til sjálvan avhendingarlistan av bankamálinum. Tað var týðuligt, at nú vildi danska stjørnin hava bankamálið út av verðini sum skjótast.
Uttanlandsnevndin
Uttanlandsnevndin gjørdi sítt tilmælið, sín spísiseðil til endaligu samráðingarnar við donsku stjórnina. Minnilutakrøvini frá umboðum Sambandsflokksins komu sjálvsagt at samsvara best við endaliga úrslitið. Sjálvandi tað, tí vit høvdu fyrireika og vit vistu alt um málið, bæði úr Føroyum og úr Danmark.
Viðgangast má, at ikki øll krøvini frá okkara umboðum vórðu uppfylt. Útbyggingin av Vága floghavn og ymisk onnur mál vórðu slept av nýggja loysingarlandstýrinum, av heimligum politiskum grundum.
Tá tikið verður samanum
Fólkaflokkurin og Javnaðarflokkurin, sum upp undir fólkatingsvalið royndu at kókað tunna súpan uppá bankamálið, mega smyrja seg við teirra veruliga leiklut í hesum máli.
Báðir flokkarnir søgdu ja til tær mannminkandi avtalurnar sum skuldarbundu føroyingar, uttan at hugsa um at krevja at danir luttóku við teirra sjálvsagda luti. Ein kann við fullum rætti siga, at teirra flokkar mistu kalvan tá ið málið byrjaði. Teir kravdu síðan juridiska uppgerð við danir um bankamálið. Um hetta gjørdist verunleiki vóru allir møguleikar at fáa kalvan innanborða horvnir fyri allar tíðir.
Tað eydnaðist Sambandsflokkinum, sum kravdi og fekk bankamálið aftur á dagskrá at bjarga Føroyum undan at hanga uppá danska partin. Vit í Sambandsflokkinum fingu sama kalvan, sum loysingarmenn høvdu mist, at býta á aftur.
Tá íð núsitandi landstýrið tók við, var bankamálið klárt at avgreiða. Málið var væl og virðiliga fyrireikað. Kalvin, lá beint undir borðið, stórur og tungur, men útlúgvaður, klárur at taka inn.
